Potrącenie wierzytelności z tytułu kary umownej.
data dodania: 2016-04-13
Potrącenie jest czynnością materialnoprawną dokonywaną przez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Na skutek złożenia oświadczenia o potrąceniu następuje wzajemnego umorzenie dwóch wierzytelności, do wysokości wierzytelności niższej.
Warunkiem dopuszczalności potrącenia wierzytelności jest aby przedmiotem obu wierzytelności były pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku oraz to aby obie wierzytelności były wymagalne i mogły być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym (art. 498 § 1 k.c.).
Ale czy warunkiem koniecznym dla skutecznego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej, której termin spełnienia nie został zastrzeżony, jest wcześniejsze wezwanie dłużnika do zapłaty tej kary (art. 455 k.c.)?
Warunkiem dopuszczalności potrącenia wierzytelności jest aby przedmiotem obu wierzytelności były pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku oraz to aby obie wierzytelności były wymagalne i mogły być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym (art. 498 § 1 k.c.).
Ale czy warunkiem koniecznym dla skutecznego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej, której termin spełnienia nie został zastrzeżony, jest wcześniejsze wezwanie dłużnika do zapłaty tej kary (art. 455 k.c.)?
Problem polega na tym, czy w sytuacji gdy w umowie nie została zastrzeżona kara umowna bez określenia terminu jej zapłaty w przypadku naliczenia tej kary umownej może ona zostać potrącona z wierzytelnością drugiej strony umowy, czy do tego potrącenia konieczne jest uprzednie wezwanie do zapłaty kary umownej?
W zakresie przesłanki wymagalności uznaje się, że przesłanka ta odnosi się jedynie do wierzytelności przysługującej wierzycielowi składającemu oświadczenie woli o potrąceniu.
Pojęcie wymagalności nie zostało w prawie zdefiniowane. Przez pojęcie wymagalności rozumie się stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. W orzecznictwie i judykaturze występują spory co do relacji wymagalności i terminu spełnienia świadczenia. Spełnienia świadczenia to czas, w którym dłużnik powinien wykonać swoje świadczenie w sposób należyty. Spełnienia świadczenia określa zatem do kiedy najpóźniej świadczenie powinno być spełnione w sposób prawidłowy. Bez zbędnych rozważań należy uznać, że wymagalność następuje z ostatnim dniem, w którym dłużnik może jeszcze, bez naruszania treści zobowiązania, spełnić świadczenie. Jednocześnie należy przyjąć, że wierzyciel nie ma jeszcze prawnej możliwości dochodzenia zaspokojenia roszczenia. Skutecznie wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od dnia następnego po upływie terminu spełnienia świadczenia. Wymagalność należy zatem łączyć z upływem terminu spełnienia świadczenia.
Ze względu na sposób oznaczenia terminu spełnienia świadczenia, rozróżnia się zobowiązania terminowe i bezterminowe. W zobowiązaniach terminowych termin spełnienia świadczenia jest z góry oznaczony wprost lub przez czynność prawną, ustawę, orzeczenie sądu albo decyzję administracyjną. Do zobowiązań terminowych zalicza się także zobowiązania, w których termin spełnienia świadczenia wynika z właściwości zobowiązania. Zobowiązaniami bezterminowymi są zobowiązania, których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania i jest uzależniony od wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.).
Zastrzeżenie kary umownej nie rodzi zobowiązania, z którego właściwości wynikałby określony termin spełnienia świadczenia. Jeżeli w umowie strony nie oznaczyły terminu spełnienia świadczenia z tytułu kary umownej, zobowiązanie do zapłaty kary umownej ma charakter bezterminowy.
Zgodnie z art. 455 k.c., dłużnik zobowiązania bezterminowego powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela do wykonania zobowiązania. Po upływie okresu "niezwłoczności" i niewykonaniu w tym okresie przez dłużnika zobowiązania roszczenie wynikające ze zobowiązania bezterminowego staje się wymagalne.
Oznacza to, że w przypadku zobowiązań bezterminowych do których należy również zobowiązanie do zapłaty kary umownej (w przypadku nieokreślenia tego terminu w umowie) zobowiązanie te stają się wymagalne po upływie okresu „niezwłoczności”, którym zazwyczaj jest termin wskazany przez wierzyciela w wezwaniu do zapłaty kary umownej. Dopiero po upływie tego okresu wierzyciel może potrącić należna mu karę umowną z jego długiem.
Czyli nie może wierzyciel postąpić w ten sposób, że wraz z wezwaniem dłużnika do zapłaty kary umownej złoży jednocześnie oświadczenie o potrąceniu. Oświadczenie to będzie nieskuteczne, bo wierzytelność z tytułu kary umownej nie będzie jeszcze wymagalna.
W zakresie przesłanki wymagalności uznaje się, że przesłanka ta odnosi się jedynie do wierzytelności przysługującej wierzycielowi składającemu oświadczenie woli o potrąceniu.
Pojęcie wymagalności nie zostało w prawie zdefiniowane. Przez pojęcie wymagalności rozumie się stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. W orzecznictwie i judykaturze występują spory co do relacji wymagalności i terminu spełnienia świadczenia. Spełnienia świadczenia to czas, w którym dłużnik powinien wykonać swoje świadczenie w sposób należyty. Spełnienia świadczenia określa zatem do kiedy najpóźniej świadczenie powinno być spełnione w sposób prawidłowy. Bez zbędnych rozważań należy uznać, że wymagalność następuje z ostatnim dniem, w którym dłużnik może jeszcze, bez naruszania treści zobowiązania, spełnić świadczenie. Jednocześnie należy przyjąć, że wierzyciel nie ma jeszcze prawnej możliwości dochodzenia zaspokojenia roszczenia. Skutecznie wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od dnia następnego po upływie terminu spełnienia świadczenia. Wymagalność należy zatem łączyć z upływem terminu spełnienia świadczenia.
Ze względu na sposób oznaczenia terminu spełnienia świadczenia, rozróżnia się zobowiązania terminowe i bezterminowe. W zobowiązaniach terminowych termin spełnienia świadczenia jest z góry oznaczony wprost lub przez czynność prawną, ustawę, orzeczenie sądu albo decyzję administracyjną. Do zobowiązań terminowych zalicza się także zobowiązania, w których termin spełnienia świadczenia wynika z właściwości zobowiązania. Zobowiązaniami bezterminowymi są zobowiązania, których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania i jest uzależniony od wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.).
Zastrzeżenie kary umownej nie rodzi zobowiązania, z którego właściwości wynikałby określony termin spełnienia świadczenia. Jeżeli w umowie strony nie oznaczyły terminu spełnienia świadczenia z tytułu kary umownej, zobowiązanie do zapłaty kary umownej ma charakter bezterminowy.
Zgodnie z art. 455 k.c., dłużnik zobowiązania bezterminowego powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela do wykonania zobowiązania. Po upływie okresu "niezwłoczności" i niewykonaniu w tym okresie przez dłużnika zobowiązania roszczenie wynikające ze zobowiązania bezterminowego staje się wymagalne.
Oznacza to, że w przypadku zobowiązań bezterminowych do których należy również zobowiązanie do zapłaty kary umownej (w przypadku nieokreślenia tego terminu w umowie) zobowiązanie te stają się wymagalne po upływie okresu „niezwłoczności”, którym zazwyczaj jest termin wskazany przez wierzyciela w wezwaniu do zapłaty kary umownej. Dopiero po upływie tego okresu wierzyciel może potrącić należna mu karę umowną z jego długiem.
Czyli nie może wierzyciel postąpić w ten sposób, że wraz z wezwaniem dłużnika do zapłaty kary umownej złoży jednocześnie oświadczenie o potrąceniu. Oświadczenie to będzie nieskuteczne, bo wierzytelność z tytułu kary umownej nie będzie jeszcze wymagalna.