Umowne prawo odstąpienia od umowy.
data dodania: 2016-11-04
Umowne prawo odstąpienia polega na tym, że strony umowy postanawiają, że jednej z nich albo obydwu w ciągu jakiegoś czasu będzie przysługiwało prawo do odstąpienia od tej umowy (art. 395 § 1 kodeksu cywilnego). Na skutek przyznania stronom lub jednej ze tron umowy prawa do odstąpienia od umowy strony lub strona mają wpływ na trwałość stosunku umownego, bo mocą swojego oświadczenia mogą ten stosunek zobowiązaniowy zakończyć, czyli umowa jest bardziej elastyczna.
Prawo do odstąpienia od umowy nie jest prawem do wypowiedzenia umowy. Wypowiedzenie umowy działa na przyszłość, a odstąpienie niweczy umowę od początku. Na skutek odstąpienia od umowy mamy taki stan jakby umowa nigdy nie została zawarta.
Prawo do odstąpienia od umowy nie jest prawem do wypowiedzenia umowy. Wypowiedzenie umowy działa na przyszłość, a odstąpienie niweczy umowę od początku. Na skutek odstąpienia od umowy mamy taki stan jakby umowa nigdy nie została zawarta.
W jakiej formie należy do umowy wprowadzić postanowienia o prawie do odstąpienia? Oczywiście w takiej w jakiej formy wymaga ustawa. Nie ma problemu jeżeli postanowienia o prawie do odstąpienia strony redagują przy zawieraniu umowy. Jeżeli zrobią to później to muszą pamiętać, że wymaga jest taka forma w jakiej została zawarta umowa.
Dla skutecznego zastrzeżenia prawa do odstąpienia od umowy konieczne jest aby strony określiły termin, w która będzie możliwe skorzystanie z tego prawa. Może on być dość długi, ale nie dowolnie długi. Mówiąc inaczej powinien on być taki, aby w rozsądnym czasie stało się pewne, że nie będzie już możliwe odstąpienie od umowy. Jeżeli strony nie określa terminy, w którym możliwe będzie odstąpienie od umowy to zastrzeżenie prawa do odstąpienia będzie nieważne. Można jednak znaleźć też wypowiedzi, że wymóg oznaczenia terminu, w którym strony lub strona będą mogły od umowy odstąpić wynika z przepisu dyspozytywnego i strony w umowie mogą postanowić, że prawa to nie jest ograniczone terminem.
Jak wykonuje się prawo odstąpienia od umowy? Strona chcąca od umowy odstąpić wykonuje uprawnienie do odstąpienia od umowy w ten sposób, że składa drugiej stronie umowy oświadczanie (woli) o odstąpieniu od umowy (art. 395 § 1 zd. 2 kodeksu cywilnego).
Jakie są skutki odstąpienia od umowy? Skutki odstąpienia od umowy reguluje art. 395 § 2 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim na skutek złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy umowę uważa się za niezawartą, a to co do tej pory w wykonaniu umowy strony sobie świadczyły podlega zwrotowi. Przedmioty świadczeń powinny być zwrócone w stanie niezmienionym, chyba że koniczne było dokonanie w nich zmian w granicach zwykłego zarządu. Jeżeli zaś przedmiotem świadczenia były usługi lub korzystanie z rzeczy drugiej stronie, czyli tej świadczącej usługi lub udostępniającej rzecz, należy się odpowiednie wynagrodzenie. Są to uregulowania dyspozytywne i strony umowy mogą odmiennie ukształtować skutki odstąpienia od umowy.
Co do skutków skorzystania z prawo do odstąpienia od umowy to należy podkreślić, że te skutki zachodzą zachodzą zarówno w sferze obligacyjnej jak i rzeczowej. Jeżeli np. strona odstępuje od umowy sprzedaży to z mocy tego oświadczenia następuje przeniesienie własności rzeczy na zbywcę. Nie dotyczy to jednak nieruchomości, bo ponieważ nieruchomości nie można przenieść pod warunkiem rozwiązującym to twierdzi się, że w umowach przenoszących własność nieruchomości nie można zastrzec umownego prawa do odstąpienia od umowy (dalej parę słów więcej).
Umowne prawo odstąpienia od umowy nie wpływa na ustawowe prawo od odstąpienie do umowy z powodu zwłoki z powodu nienależytego wykonania umowy.
Czy w każdej umowie można zawrzeć prawo do odstąpienia? To jest jedno z trudniejszych i rodzących najwięcej kontrowersji pytań. Co do zasady uprawnienie można zawrzeć w każdej umowie o skutku obligacyjnym. Z tym wyjątkiem, że uprawnienia do odstąpienia nie można zawrzeć w tych umowach, co do których ustawodawca ogranicza możliwość ich rozwiązania. Twierdzi się, że nie mogą strony wprowadzić umownego prawo do odstąpienia w tych umowach, w których nie można zastrzec warunku rozwiązującego – np. w umowie przenoszącej własność nieruchomości. Z tym, że można bronić stanowiska, że w umowach przenoszących własność nieruchomości można zastrzec prawo do odstąpienia od umowy, ale skorzystanie z tego ogranicza się tylko do skutku zobowiązaniowego, co oznacza, że nabywca staje się zobowiązany do powrotnego przeniesienie własności nieruchomości na zbywcę (zawarcie umowy rozporządzającej). Można też znaleźć stanowisko, że w przypadku umów przenoszących własność nieruchomości umowne prawo odstąpienia można wprowadzić tylko do umów zobowiązujących.
Wydaje się, że niedopuszczalne jest zastrzeżenie prawa do odstąpienia od ciągłych zobowiązań terminowych, ale co do tych umów również istnieją znaczne rozbieżności. Część autorów uważa, że natura umów ciągłych sprzeciwia się możliwości wprowadzenia do nich umownego prawa odstąpienia, a część uważa że takiej przeszkody nie ma. Część uważa, że taka klauzula może być w umowie zawarta, ale skutkiem jest unicestwieniu umowy ex nunc, czyli tak naprawdę chodzi o wypowiedzenie umowy. W przypadku tych umów pamiętać należy, że umowne prawo odstąpienie nie może służyć obejściu przepisów o wypowiadaniu tych umów.
Strony mogą uzależnić powstanie samego prawa do odstąpienia od umowy od zajścia jakiegoś zdarzenia, np. zdarzenia będącego niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania.
Dla skutecznego zastrzeżenia prawa do odstąpienia od umowy konieczne jest aby strony określiły termin, w która będzie możliwe skorzystanie z tego prawa. Może on być dość długi, ale nie dowolnie długi. Mówiąc inaczej powinien on być taki, aby w rozsądnym czasie stało się pewne, że nie będzie już możliwe odstąpienie od umowy. Jeżeli strony nie określa terminy, w którym możliwe będzie odstąpienie od umowy to zastrzeżenie prawa do odstąpienia będzie nieważne. Można jednak znaleźć też wypowiedzi, że wymóg oznaczenia terminu, w którym strony lub strona będą mogły od umowy odstąpić wynika z przepisu dyspozytywnego i strony w umowie mogą postanowić, że prawa to nie jest ograniczone terminem.
Jak wykonuje się prawo odstąpienia od umowy? Strona chcąca od umowy odstąpić wykonuje uprawnienie do odstąpienia od umowy w ten sposób, że składa drugiej stronie umowy oświadczanie (woli) o odstąpieniu od umowy (art. 395 § 1 zd. 2 kodeksu cywilnego).
Jakie są skutki odstąpienia od umowy? Skutki odstąpienia od umowy reguluje art. 395 § 2 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim na skutek złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy umowę uważa się za niezawartą, a to co do tej pory w wykonaniu umowy strony sobie świadczyły podlega zwrotowi. Przedmioty świadczeń powinny być zwrócone w stanie niezmienionym, chyba że koniczne było dokonanie w nich zmian w granicach zwykłego zarządu. Jeżeli zaś przedmiotem świadczenia były usługi lub korzystanie z rzeczy drugiej stronie, czyli tej świadczącej usługi lub udostępniającej rzecz, należy się odpowiednie wynagrodzenie. Są to uregulowania dyspozytywne i strony umowy mogą odmiennie ukształtować skutki odstąpienia od umowy.
Co do skutków skorzystania z prawo do odstąpienia od umowy to należy podkreślić, że te skutki zachodzą zachodzą zarówno w sferze obligacyjnej jak i rzeczowej. Jeżeli np. strona odstępuje od umowy sprzedaży to z mocy tego oświadczenia następuje przeniesienie własności rzeczy na zbywcę. Nie dotyczy to jednak nieruchomości, bo ponieważ nieruchomości nie można przenieść pod warunkiem rozwiązującym to twierdzi się, że w umowach przenoszących własność nieruchomości nie można zastrzec umownego prawa do odstąpienia od umowy (dalej parę słów więcej).
Umowne prawo odstąpienia od umowy nie wpływa na ustawowe prawo od odstąpienie do umowy z powodu zwłoki z powodu nienależytego wykonania umowy.
Czy w każdej umowie można zawrzeć prawo do odstąpienia? To jest jedno z trudniejszych i rodzących najwięcej kontrowersji pytań. Co do zasady uprawnienie można zawrzeć w każdej umowie o skutku obligacyjnym. Z tym wyjątkiem, że uprawnienia do odstąpienia nie można zawrzeć w tych umowach, co do których ustawodawca ogranicza możliwość ich rozwiązania. Twierdzi się, że nie mogą strony wprowadzić umownego prawo do odstąpienia w tych umowach, w których nie można zastrzec warunku rozwiązującego – np. w umowie przenoszącej własność nieruchomości. Z tym, że można bronić stanowiska, że w umowach przenoszących własność nieruchomości można zastrzec prawo do odstąpienia od umowy, ale skorzystanie z tego ogranicza się tylko do skutku zobowiązaniowego, co oznacza, że nabywca staje się zobowiązany do powrotnego przeniesienie własności nieruchomości na zbywcę (zawarcie umowy rozporządzającej). Można też znaleźć stanowisko, że w przypadku umów przenoszących własność nieruchomości umowne prawo odstąpienia można wprowadzić tylko do umów zobowiązujących.
Wydaje się, że niedopuszczalne jest zastrzeżenie prawa do odstąpienia od ciągłych zobowiązań terminowych, ale co do tych umów również istnieją znaczne rozbieżności. Część autorów uważa, że natura umów ciągłych sprzeciwia się możliwości wprowadzenia do nich umownego prawa odstąpienia, a część uważa że takiej przeszkody nie ma. Część uważa, że taka klauzula może być w umowie zawarta, ale skutkiem jest unicestwieniu umowy ex nunc, czyli tak naprawdę chodzi o wypowiedzenie umowy. W przypadku tych umów pamiętać należy, że umowne prawo odstąpienie nie może służyć obejściu przepisów o wypowiadaniu tych umów.
Strony mogą uzależnić powstanie samego prawa do odstąpienia od umowy od zajścia jakiegoś zdarzenia, np. zdarzenia będącego niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania.