Cesja (przelew) wierzytelności.

Przelew (cesja) jest umowa polegająca na tym, że wierzyciel (zwany cedentem) przenosi na inną osobę (zwaną cesjonariuszem) wierzytelność przysługującą mu wobec dłużnika. Jest to umowa, co znaczy, że dochodzi ona do skutku z chwilą złożenia przez cedenta i cesjonariusza dwóch zgodnych oświadczeń woli.

Poniżej kilka najważniejszych (tylko najważniejszych) kwestii odnoszących się do przelewu wierzytelności.

Przedmiotem przelewu może być każda wierzytelność czy to pieniężna czy niepieniężne. Dla skuteczności przelewu musi ona być tylko zbywalna. Przedmiotem przelewu może być zarówno wierzytelność już istniejąca jak i przyszła, z tym że w przypadku przelewu wierzytelności przyszłych trzeba określić stosunek prawny, z którego będzie wynikać ta wierzytelność przyszła. Z tym że w przypadku wierzytelności warunków i terminowych (które są wierzytelnościami przyszłymi) uważa się też, że nie można mówić o ich przelewie bo w chwili zawarcia umowy przelewu nie istnieje przedmiot przelewu (wierzytelność). Ale mimo wyrażania takiego stanowiska proponuje się aby do przelewu tych wierzytelności stosować przepisy o cesji wierzytelności przez analogię. Pamiętać jednak należy, że umowa przelewu wierzytelności przyszłej musi zawierać dane pozwalające ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności to właśnie ta wierzytelność została objęta zawartą wcześniej umową cesji. Chodzi o to aby w dostateczny sposób zindywidualizować stosunek zobowiązaniowy, z którego wynika cedowane wierzytelność.

Nie budzi również wątpliwości dopuszczalność zawierania tzw. umów cesji globalnej wykształconej w praktyce zabezpieczenia wierzytelności kredytowych banku. Zawierając taką umową należy jednak pamiętać aby w miarę dokładnie opisać wierzytelności będące przedmiotem przelewy tak aby nie było wątpliwości jakie wierzytelności są cedowane.

Możliwe jest również objęcie umową cesji tylko części wierzytelności, w tym części wierzytelności przyszłej.

Zasadą jest, że zbyć (czyli przenieść w drodze przelewu) można każdą wierzytelność. Wyjątki od tej reguły są trzy. Po pierwsze dopuszczalność przelewu może wyłączać jakiś przepis. Po drugie strony w umowie mogą postanowić, że wierzyciel nie może przelać wierzytelności z tej umowy (tzw. pactum de non cedendo). I po trzecie dokonaniu cesji może się sprzeciwiać właściwość zobowiązania, z którego wierzytelność wynika (jako przykład takich wierzytelności podaje się wierzytelności rentowe, alimentacyjne). Uznaje się (SN w uchwale z 22.06.1989r. III CZP 32/89), że nie można zbyć wierzytelności uprawniającej do zaliczeni wartości mienia pozostawionego na terytorium niewchodzącego obecnie w skład obszaru państwa polskiego. Przedmiotem cesji nie mogą być wierzytelności alimentacyjne (SN w uchwale z 24.02.2011r. III CZP 134/2010). Przedmiotem cesji nie może być nadpłata w podatku , i chyba należy uznać szerzej, że ogóle wszelkie należności o charakterze publicznoprawnym nie mogą być cedowane. Nie można przelać żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu (SN z 18.04.1996r., III CZP 29/96), wierzytelności o wynagrodzenie za pracę, majątkowe prawo do renty (art. 903 k.c.).

Zasadniczo cedować można nie tylko wierzytelności wynikające z zobowiązaniowych stosunków umownych, ale również wierzytelności wynikające z jednostronnych czynności prawnych, bezpodstawnego wzbogacenia. W przypadku wierzytelności wynikających z deliktów (czynów niedozwolonych) uznaje się je za ściśle związane z osobą poszkodowanego i przez to niezbywalne. Dopuszcza się jednak cesję tych wierzytelności jeżeli są już wymagalne i zostały uznane na piśmie albo gdy zostały zasądzone prawomocnym wyrokiem.

Skutkiem cesji jest to, że na nabywcę przechodzą wszystkie prawa związane z przelewaną wierzytelnością, w tym roszczenie o zapłatę odsetek (art. 509 § 2 k.c.). Uznaje się że na skutek cesji na nabywcę przechodzą również uprawnienia kształtujące. Wobec cesjonariusza skuteczny jest zapis na sąd polubowny. Mówiąc najbardziej ogólnie można powiedzieć, że na nabywcę przechodzi wierzytelność w takim stanie w jakim ona znajdowała się będąc w majątku cedenta, czyli sama treść stosunku zobowiązaniowego w relacji wierzyciel – dłużnik się nie zmienia, a zmienia się jedynie podmiot tego stosunku (wierzyciel). Dłużnikowi przelanej wierzytelności przysługuję przeciwko cesjonariuszowi wszystkie zarzuty, które miał przeciwko cedentowi (art. 513 § 1 k.c.). Dłużnik może potrącić z przelaną wierzytelnością wierzytelność która mu przysługuje w stosunku do cedenta z wyjątkiem wierzytelności która stała się wymagalna później nie wierzytelność przelana (art. 513 § 2 k.c.). Z chwilą gdy dłużnik otrzymał do zbywcy zawiadomienie o dokonaniu cesji powinien świadczenie spełnić na rzecz nabywcy (art.512 k.c.). Dopóki takiego zawiadomienia nie otrzymał spełnienie świadczenia do rąk zbywca zwalnia dłużnika z zobowiązania do świadczenia na rzecz nabywcy chyba że dłużnik w chwili spełnienia świadczenia o przelewie wiedział.

Wraz z przelewaną wierzytelnością na nabywcę przechodzą zabezpieczenia rzeczowe w postaci zastawu i hipoteki. W umowie cesji strony mogą postanowić, że zastaw i hipoteka nie przechodzą to jako prawa akcesoryjne wygasają.

Umowa cesji może zawierać warunek rozwiązujący, np. dopuszczalne są postanowienia umieszczane w tzw. umowach powierniczego przelewu przewidujące, że w razie niedokonania przez cesjonariusza na rzecz cedenta w określonym terminie zapłaty należności ściągniętej od dłużnika, umowa traci moc, a zbywca staje się ponownie wyłącznie uprawnionym z wierzytelności objętej przelewem.