Strona Kancelaria Radcy Prawnego Warszawa kancelariakupczynski.pl używa mechanizmu ciasteczek (Cookie). Więcej informacji znajdą Państwo w Polityce Cookies. Zamknij okno
Apelacja w procesie cywilnym.
data dodania: 2021-12-03

 Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji jest uprawniona do wniesienia apelacji (od wyroku w procesie i postanowienia w postępowaniu nieprocesowym). Skutkiem wniesienia apelacji jest poddanie po raz drugi pod osąd tej samej sprawy – tym razem sądowi drugiej instancji. Apelacja oprócz wymagań zwykłego pisma procesowego musi spełniać wymagania szczególne właściwe apelacji.
Reforma procedury cywilnej ustawą z dnia 4 lipca 2019r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej określana jako : ustawa nowelizująca) wprowadziła wiele zmian również w zakresie wnoszenia apelacji. Zmiany te są na tyle doniosłe, że opracowania dotyczące wnoszenia apelacji w poprzednim stanie prawnym straciły na aktualności.

CZYM JEST APELACJA?

Apelacja jest środkiem zaskarżenia (środkiem odwoławczym) od wyroku sądu pierwszej instancji w postępowaniu procesowym oraz od postanowienia sądu pierwszej instancji w postępowaniu nieprocesowym. Apelacja służy więc realizacji prawa obywatela do dwuinstancyjnego postępowania sądowego.

OD CZEGO (JAKIEGO ORZECZENIA) PRZYSŁUGUJE APELACJA?

Po pierwsze apelacja przysługuje w postępowaniu procesowym od wyroku sądu pierwszej instancji , czyli od wyroku : (i) rozstrzygającego sprawę w całości po przeprowadzeniu rozprawy, (ii) częściowego (jest to wyrok rozstrzygający o części żądania powoda albo o niektórych z żądań, (iii) wstępnego (jest to wyrok rozstrzygający sprawę tylko co do zasady), (iv) zaocznego (jest to wyrok który zapadł na skutek tego, że pozwany nie brał udziału w sprawie) – w przypadku wyroku zaocznego apelacja przysługuje tylko powodowi.
Po drugie apelacja przysługuje od postanowienia sądu w postępowaniu nieprocesowym (mimo tego, że w nieprocesie rozstrzygnięcie co do istoty sprawy zapada postanowieniem środkiem zaskarżenia jest apelacja)

KTO MOŻE WNIEŚĆ APELACJĘ?

Apelację mogą wnieść następujący uczestnicy postępowania sądowego :
1) powód w procesie i odpowiednio wnioskodawca w postępowaniu nieprocesowym;
2) pozwany i odpowiednio uczestnik w postępowaniu nieprocesowym;
3) interwenient uboczny (jak to kiedyś ktoś powiedział interwenient to nie jest libero);
4) prokurator;
5) organizacja pozarządowa;
6) inspektor pracy;
7) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.

CO TRZEBA ZROBIĆ ABY WNIEŚĆ APELACJĘ?

W tym miejsce należy być szczególnie uważnym, bo ustawa nowelizująca wprowadziła istotną zmianę co do czynności jakie strona musi przedsięwziąć aby skutecznie wnieść apelację. Ta zmiana polega na tym, że aby zapewnić sobie możliwość wniesienia apelacji strona musi wcześniej złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku (postanowienia w postępowaniu nieprocesowym) i jego doręczenie.
W poprzednio obowiązującym stanie prawnym wniesienie apelacji nie było uzależnione od doręczenia uzasadnienia wyroku sądu I instancji.. Strona mogła nie złożyć wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i wnieść skutecznie apelację. Było to oczywiście utrudnione bo strona nie wiedziała jak sformułować zarzuty nieznając procesu myślowego sądu, który doprowadził sąd do wydania takiego a nie innego wyroku, ale wniesienie apelacji było jednak możliwe.

Obecnie tak nie jest. Zgodnie bowiem z obecnym brzmienie art. 369 § 1 kpc (kodeks postępowania cywilnego) apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok w terminie dwóch tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Z tego uregulowania wprost wynika, że warunkiem koniecznym do wniesienie apelacji od wyroku sądu pierwszej instancje jest uprzednie zażądanie od sądu pierwszej instancji sporządzenia uzasadnienia wyroku i jego doręczenia (odpowiednie w postępowaniu nieprocesowym jest to złożenie wniosku o sporządzenie postanowienia i doręczenia odpisu postanowienia).

Termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku (postanowienia w postępowaniu nieprocesowym) wynosi tydzień od dnia ogłoszenia wyroku (postanowienie w nie procesie) , a jeżeli wyrok podlega doręczeniu z urzędu termin liczy się od dnia otrzymania przez stronę odpisu wyroku.

Co powinien zawierać wniosek o sporządzenie uzasadnienia? W obecnym stanie prawnym nie wystarczy napisać, że wnoszę o sporządzenia uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu wyroku z odpisem uzasadnienia. Składając wniosek o sporządzenie uzasadnienia należy wskazać czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku czy jego części , w szczególności poszczególnych rozstrzygnięć zawarty w wyroku.

Do jakiego sądu złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia? Wniosek taki strona powinna złożyć do sądu, który wydał wyrok (postanowienie w nieprocesie).

JAKI JEST TERMIN DO WNIESIENIA APELACJI?

Termin do wniesienia apelacji wynosi dwa tygodnie licząc od dnia doręczenia stronie wyroku z uzasadnieniem (postanowienie z uzasadnieniem w postępowaniu nieprocesowym). Jeżeli przedłużono termin do sporządzanie uzasadnienia termin do wniesienia apelacji ulega przedłużeniu do trzech tygodni. Co do zasady uzasadnienie wyroku sąd powinien sporządzić w terminie dwóch tygodni od dnia wpływu do właściwego sądu wniosku o sporządzenia uzasadnienia wyroku i jego doręczenie. O przedłużeniu terminu do wniesienia apelacji strona powinna zostać zawiadomiona przez sąd przy doręczeniu jej wyroku z uzasadnieniem.

Termin do wniesienia apelacji uważa się za zachowany jeżeli strona w terminie wniesie apelacją bezpośrednio do sądu II instancji.

DO JAKIEGO SĄDU WNOSI SIĘ APELACJĘ?

Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Taka jest zasada. Ale jeżeli w terminie do wniesienia apelacji strona wniosła apelację bezpośrednio do sądu drugiej instancji (sądu, który będzie rozpatrywał tę apelację) to uważa się, że strona w terminie i skutecznie wniosła apelację. Co jasne nie chodzi o wniesienie apelacji do jakiegokolwiek sądu drugiej instancji, ale tego sądu który jest właściwy do rozpatrzenia danej konkretnej apelacji.

CO POWINNA ZAWIERAĆ APELACJA?

Apelacje jest szczególnym pismem procesowym i jej prawidłowe sporządzenia wymaga sporo wysiłku, a uprzednio wiedzy jak należy ją sporządzić. Jak każde inne pismo procesowe apelacje musi spełniać wymogi ogólne dla każdego pisma procesowego. Pisałem o tych wymogach kilkakrotnie więc tu tylko wspomnę, że te wymogi określa art. 126 kodeksu postępowania cywilnego.

Ale to co jest kwintesencją apelacji jako środka zaskarżenia to następujące elementy apelacji :

a) oznaczenie zaskarżonego wyroku (czyli należy napisać, że wnoszę apelację od wyroku wydanego przez taki a nie inny sąd, w takim a nie innym dniu i pod taką a nie inną sygnaturą). Oprócz tego należy określić czy wyrok zaskarża się w całości czy w część, a jeżeli w części to w jakiej;

b) zwięzłe przedstawienie zarzutów – co to jest zarzut? Zarzut to nasze twierdzenie o nieprawidłowości , której dopuścił się sąd pierwszej instancji i która doprowadziła do wydania wadliwego wyroku przy czym co istotne musi to być „nieprawidłowość prawna”, czyli musi polegać na naruszeniu jakiegoś przepisu prawnego. Formułując zarzut w apelacji należy wskazać jaki konkretny przepis prawa sąd naruszył, na czym to naruszenie polegało (czyli że sąd postąpił tak jak postąpił a powinien inaczej) oraz jaki był skutek tego naruszenia. Jeżeli zarzut dotyczy podstawy faktycznej (czyli twierdzimy, że sąd ustalił cos odmiennie niż w rzeczywistości to „wyglądało”)to należy wskazać jakie fakty sąd pierwszej instancji ustalił niegodnie z rzeczywistością albo jakich faktów nie ustalił (mimo że wynikały one z dowodów przeprowadzonych przez sąd lub wynikałyby z dowód, które sąd powinien przeprowadzić ale tego nie uczynił). Jeżeli wnoszący apelacje powołuje się na fakt wykazany dowodem utrwalonym za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk (chodzi o nagrywanie rozprawy) to należy określić część zapisu , w której zarejestrowany jest ten fakt. Np. jeżeli powołuje się na jakiś fakt wynikający z zeznań świadka to należy podać czas (minuta od do rozprawy) kiedy świadek mówił o tym fakcie.
W tym miejscu jedna uwaga. W uzasadnieniu do ustawy nowelizującej kodeks postępowania cywilnego (druk VII kadencji nr 2997) można przeczytać, że nałożenia na stronę obowiązku podania dokładnego miejsca utrwalenia faktu w protokole elektronicznym służyć ma odciążeniu pracy sądów. Według bowiem ustawodawcy strona wnosząca apelację wie kiedy o danym fakcie w protokole jest mowa i nie ma sensu aby sąd odsłuchiwał (oglądał) często wielogodzinne nagrania aby odszukać fragment, w którym jest mowa o tym fakcie. Jeżeli sąd w apelacji będzie miał podany konkretny fragment (np. minuta od do zapisu rozprawy) to wystarczy że tylko ten fragment odsłucha (obejrzy) i „po sprawie” (jak to uzasadnia ustawodawca ta zmiana „uwolni sąd odwoławczy od sporej ilości zbytecznych wysiłków”).. Tylko że tak nie jest i na pewno tak nie powinno i każdy mający jakieś doświadczenie procesowe o tym wie, że rozpatrzenie apelacji tak nie powinno wyglądać. Po pierwsze wiadomym jest że strona wnosząca apelację w imię swoich dobrze pojętych interesów podchodzi wybiórczo do materiału dowodowego i skupia się na fragmentach dla siebie korzystnych i pomija te mniej korzystne. Często zaś zwłaszcza przy zeznaniach świadka aby prawidłowo zrozumieć co świadek zeznał koniecznym jest odsłuchanie całości zeznań bo świadkowie często się mylą, zeznają niespójnie czy wręcz mówią nieprawdę. Po drugie w procesie cywilnym ustalając stan faktyczny należy badać relacje pomiędzy różnymi środkami dowodowymi aby ustalić dany konkretny fakt. Np. aby ustalić jakiś fakt nie można oprzeć się na zeznaniach jednego świadka jeżeli również inni świadkowie o tym samym fakcie zeznawali. To oznacza tyle, że wbrew „mniemaniu” ustawodawcy sąd nie jest zwolniony z odsłuchania (obejrzenia) całości zapisu rozprawy nawet jeżeli w apelacji będzie miał podany dokładnie o którą minutę zapisu chodzi.

c) uzasadnienie zarzutów – tu nie ma „większej filozofii”. Należy w uzasadnieniu skupić się na tym aby przekonać sąd rozpatrujący apelacje, że faktycznie sąd pierwszej instancji popełnił błędy skutkujące wydaniem wadliwego wyroku;

d) powołanie w razie potrzeby nowych faktów lub dowodów – powołanie w apelacji nowych faktów i dowodów jest możliwe wówczas gdy ich potrzeba powołania powstała dopiero w apelacji lub wcześniej nie było to możliwe;

e) wniosek o zmiana lub uchylenie wyroku ze wskazaniem zakresu żądanej zmiany – rodzaj i zakres powyższych wniosków są prostą konsekwencją zakresu zaskarżenia i sformułowanych zarzutów. Chodzi o to aby napisać jakiego rozstrzygnięcia oczekujemy od sądu drugiej instancji;

f) wartość przedmiotu zaskarżenia – to podaje się w sprawach o roszczenia majątkowe. Jest to wartość roszczenia którą według nas (tj wnoszących apelację) sąd bezpodstawnie zasądził powodowi albo bezpodstawnie oddalił. Jak nie trudno zauważyć wartość przedmiotu zaskarżenia jest prostą konsekwencją zakresu zaskarżenia.

CZY W APELACJI MOŻNA ŻĄDAĆ CZEGOŚ WIĘCEJ?

Przedmiotowe zmiany powództwa nie są niczym szczególnym w procesie cywilnym. Zmiana powództw przedmiotowa polega na tym, że w zależności od okoliczności powód powództwo rozszerza (żąda więcej albo żąda jeszcze czegoś innego) albo powództwo zmienia (zamiast danego roszczenia występuje z innym).
Na etapie apelacji takie zmiany co do zasady są zabronione – w apelacji nie można rozszerzyć powództwa ani występować z nowym roszczeniem. Wyjątkiem są dwie sytuacje : (i) pierwsza gdy na skutek zmiany okoliczności powód żąda zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu i (ii) druga polega na tym, że w sprawach o świadczenie powtarzające się powód może rozszerzyć powództwo o świadczenia za dalsze okresy.

ROZPRAWA APELACYJNA :

Zasadą jest, że sąd drugiej instancji rozpoznaje apelację na rozprawie. Ale jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne sąd może rozpoznać apelacje na posiedzeniu niejawnym. Apelacja zawsze zostanie rozpoznana na rozprawie (nie może zostać rozpoznana na posiedzeniu niejawnym) jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie apelacji. Od tego też jest wyjątek. Tzn. nawet jeżeli strona wniosła o przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej sąd rozpozna apelację na posiedzeniu niejawnym jeżeli : (i) cofnięto pozew, (ii) cofnięto apelację lub (iii) zachodzi nieważność postępowania.

Apelację sąd rozpoznaje apelację na posiedzeniu niejawnym (czyli bez rozprawy) jeżeli rozpoznaje apelację, od wyroku którym pozew oddalono jako oczywiście bezzasadny na posiedzeniu niejawnym.

JAKIE MOŻE BYĆ ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO?

Po pierwsze sąd drugiej instancji może apelację odrzucić (odrzucenie apelacji nie jest rozstrzygnięciem co do istoty, ale jest wypowiedzią sądu, w której sąd stwierdza, że apelacją się nie zajmie, nie będzie jej rozpatrywał). Kiedy sąd odrzuca apelację? Apelacja podlega odrzuceniu jeżeli jest spóźniona (została wniesiona po upływie terminu do wniesienia apelacji) i której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z lipca 2019r. wprowadziła istotną zmianę w zakresie odrzucenia apelacji. Obecnie czynności związane z odrzuceniem apelacji wykonuje sąd drugiej instancji . W poprzednio obowiązującym stanie prawnym czynił to zarówno sąd pierwszej i drugiej instancji.
Po rozpoznaniu apelacji sąd drugiej instancji wydaje jedno z następujących rozstrzygnięć : (i) oddala apelację jeżeli jest ona bezzasadna, (ii) zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy jeżeli apelacja była zasadna, (iii) uchyla wyrok sądu pierwszej instancji, znosi postępowanie dotknięte nieważnością i przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania – to w razie stwierdzenia nieważności, (iv) uchyla wyrok sądu pierwszej instancji i odrzuca pozew lub umarza postępowanie – to w przypadku gdy pozew podlegał odrzuceniu lub zachodzi podstawa do umorzenia postępowania i (v) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania – to w przypadku jeżeli sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

 Powyższe uregulowania są aktualne wg stanu prawnego obowiązującego na dzień 03.12.2021r.