Zgoda na udzielenie świadczeń medycznych.
data dodania: 2015-11-23
Wolność to prawo człowieka do decydowania o swoich sprawach, w tym również prawo do decydowania o poddaniu się interwencji medycznej. Ponadto każda interwencja medyczna rodzi ryzyko niekorzystnych skutków dla pacjenta, a trudno narażać pacjenta na to ryzyko bez jego zgody. Prawo pacjenta do udzielenia mu świadczeń zdrowotnych tylko za jego zgodą gwarantują co najmniej dwa akty prawne: ustawa z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawa z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Z gwarancji prawa pacjenta do udzielenia zgody na korzystanie ze świadczeń zdrowotnych wynika dla osób udzielających pacjentowi świadczeń zdrowotnych obowiązek uzyskanie tej zgody przed udzieleniem tych świadczeń. Problemy praktyczne jakie się wówczas pojawiają polegają na tym, że oprócz pacjenta zgody mogą udzielać inne osoby, oprócz zgody pacjenta może być wymagane uzyskanie zgody jeszcze innych osób i wreszcie zgody (zezwolenia) na udzielenie świadczeń zdrowotnych pacjentowi może udzielić sąd opiekuńczy. Wreszcie zgoda aby była skuteczna musi zostać udzielona we właściwych warunkach a oprócz tego w niektórych wypadkach musi być udzielono za zachowaniem wymaganej formy.
Właściwe odebranie przez lekarza zgody jest istotne, bo udzielenie świadczeń zdrowotnych bez zgody pacjenta naraża lekarza na odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa pacjenta, odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone pacjentowi powstałe przy udzielaniu zgody pacjenta, dyscyplinarną odpowiedzialność zawodową i odpowiedzialność karną. Nieznajomość zasad odbierania zgody na udzielenie świadczeń medycznych rodzi również takie ryzyko, że lekarz uzna za skuteczną odmową udzielenia zgody przez osobę w danej sytuacji nie uprawnioną do udzielania/odmowy udzielenia zgody i zaniecha udzielenia potrzebującemu pacjentowi świadczeń zdrowotnych, co również naraża lekarza na odpowiedzialność cywilną, karną i zawodową.
Z gwarancji prawa pacjenta do udzielenia zgody na korzystanie ze świadczeń zdrowotnych wynika dla osób udzielających pacjentowi świadczeń zdrowotnych obowiązek uzyskanie tej zgody przed udzieleniem tych świadczeń. Problemy praktyczne jakie się wówczas pojawiają polegają na tym, że oprócz pacjenta zgody mogą udzielać inne osoby, oprócz zgody pacjenta może być wymagane uzyskanie zgody jeszcze innych osób i wreszcie zgody (zezwolenia) na udzielenie świadczeń zdrowotnych pacjentowi może udzielić sąd opiekuńczy. Wreszcie zgoda aby była skuteczna musi zostać udzielona we właściwych warunkach a oprócz tego w niektórych wypadkach musi być udzielono za zachowaniem wymaganej formy.
Właściwe odebranie przez lekarza zgody jest istotne, bo udzielenie świadczeń zdrowotnych bez zgody pacjenta naraża lekarza na odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa pacjenta, odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone pacjentowi powstałe przy udzielaniu zgody pacjenta, dyscyplinarną odpowiedzialność zawodową i odpowiedzialność karną. Nieznajomość zasad odbierania zgody na udzielenie świadczeń medycznych rodzi również takie ryzyko, że lekarz uzna za skuteczną odmową udzielenia zgody przez osobę w danej sytuacji nie uprawnioną do udzielania/odmowy udzielenia zgody i zaniecha udzielenia potrzebującemu pacjentowi świadczeń zdrowotnych, co również naraża lekarza na odpowiedzialność cywilną, karną i zawodową.
Sposób uzyskania zgody pacjenta na udzielenie mu świadczeń zdrowotnych zależy od rodzaju świadczeń zdrowotnych które mają być pacjentowi udzielone. Różnią się zasady udzielenia zgody na badanie lekarskie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, i różnią się zasady udzielania zgody na operację, metody leczenia lub diagnostykę stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta.
Samodzielnie zgody udziela pacjent, który jest pełnoletni, nieubezwłasnowolniony i zdolny do świadomego wyrażenia zgody. Dotyczy to udzielenia każdego rodzaju świadczeń zdrowotnych, czyli badań lekarskich, prostych czynności diagnostycznych lub zabiegów oraz operacji i metod leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta.
Przedstawiciel ustawowy może udzielić zgody w przypadkach udzielenia świadczeń zdrowotnych pacjentowi małoletniemu, pacjentowi całkowicie ubezwłasnowolnionemu lub pacjentowi niezdolnemu do świadomego wyrażenia zgody. Przedstawiciel ustawowy może udzielić zgody na udzielenie wszystkich rodzajów świadczeń zdrowotnych, tj. badań lekarskich, prostych czynności diagnostycznych lub zabiegów oraz operacji i metod leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta. Jeżeli jednak pacjent małoletni ukończył 16 lat oprócz zgody przedstawiciela ustawowego przed udzieleniem świadczeń zdrowotnych lekarz jest zobowiązany uzyskać również zgodę pacjenta.
Ponadto jeżeli zbadany (chodzi wyłącznie o udzielenie świadczeń zdrowotnych polegających na badaniu) ma być pacjent całkowicie ubezwłasnowolniony, ale będący w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania konieczne jest również uzyskanie zgody tego pacjenta. Przez badanie należy rozumieć podstawowe czynności lekarskie polegającą na oględzinach ciała i badaniu fizykalnym, mówiąc inaczej rutynowe i niestwarzające ryzyka czynności medyczne, które nie ingerują znacznie w integralność fizyczną pacjenta.
Opiekun faktyczny może udzielić zgody na zbadanie (chodzi wyłącznie o udzielenie świadczeń zdrowotnych polegających na badaniu) pacjenta małoletniego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody. Badanie należy rozumieć w taki sam sposób jak opisany powyżej. W tym wypadku również należy uzyskać zgodę małoletniego jeżeli ukończył on 16 lat.
Sąd opiekuńczy udziela zezwolenia na udzielenie świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody i nie ma przedstawiciela ustawowego albo porozumienia się z nimi jest niemożliwe.
Sąd opiekuńczy udziela również zezwolenia na udzielenie pacjentowi świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) jeżeli (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, a zgodę na udzielenie świadczeń zdrowotnych udzielił przedstawiciel ustawowy tego pacjenta lub jego opiekun faktyczny w przypadku badania pacjenta pacjenta małoletniego lub niezdolnego do świadomego wyrażania zgody.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli zgodę na udzielenie świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne) wyraża pacjent: (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ale odmawia udzielenie tej zgody jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny w zakresie badania pacjenta małoletniego lub niezdolnego do świadomego wyrażania zgody.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli zgodę na udzielenie świadczeń zdrowotnych (zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) wyraża pacjent: (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ale odmawia udzielenie tej zgody jego przedstawiciel ustawowy, a zabieg jest niezbędny do usunięcia niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju zdrowia.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych (zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) odmawia pacjent: (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, oraz odmawia udzielenie tej zgody jego przedstawiciel ustawowy.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych (zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) odmawia przedstawiciel małoletniego który nie ukończył 16 lat, gdy niebezpieczeństwo pogorszenia się stanu zdrowia jest bezpośrednie i nagłe.
Poza wyżej opisanymi przypadkami bronie jest również stanowisko, że lekarz powinien uzyskać zezwolenie na udzielenia świadczeń zdrowotnych pacjentowi gdy udzielenia tej zgody odmawia przedstawiciel ustawowy reprezentujący pacjenta niezdolnego do działania z rozeznaniem. Argumentuje się, że skoro jest możliwe przełamanie odmowy udzielenia zgody przedstawiciela osoby działającej z rozeznaniem to tym bardziej dopuszczalne jest przełamanie odmowy udzielenia zgody przez przedstawiciela osoby niezdolnej do działania z rozeznaniem. Pogląd przeciwny wskazuje, że w przypadku gdy ubezwłasnowolniony działa bez rozeznania i jego stanowiska w ogóle nie bierze się pod uwagę to nie jest możliwe podważenie decyzji przedstawiciela ustawowego.
W niektórych sytuacjach podjęcie przez lekarza interwencji medycznej jest możliwe bez uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta lub zgody sądu opiekuńczego. Udzielenie świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) bez uzyskania tych zgód jest możliwe (i konieczne) wówczas gdy zwłoka spowodowana w sprawie uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego lub sądu groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W tych wypadach przed podjęciem interwencji medycznej lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. Jeżeli lekarz w takich warunkach udzieli świadczeń zdrowotnych ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy. Pytanie jakie się pojawia to pytanie czy lekarz może udzielić świadczeń zdrowotnych w tych warunkach jeżeli sprzeciwia się im przedstawiciel ustawowy? Twierdzi się, że ten przypadek obejmuje jedynie sytuację, w której niemożliwe jest porozumienie z przedstawicielem ustawowym, a nie sytuację, w której przedstawiciel ustawowy się sprzeciwia interwencji medycznej. Przeważa jednaka pogląd, natury celowościowej, że lekarz ma prawo udzielić świadczeń zdrowotnych jeżeli sprzeciwia im się przedstawiciel ustawowy a zwłoka w udzieleniu tych świadczeń groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Kolejny problem jaki się pojawia to pytanie to czy w tej sytuacji lekarz może podjąć interwencję medyczną gdy wymagana jest wyłączna zgoda pacjenta? Uznaje się, że również wówczas lekarz powinien udzielić pacjentowi świadczeń zdrowotnych.
Lekarz może zbadać pacjenta lub udzielić pacjentowi innego świadczenia zdrowotnego bez zgody pacjenta, jeżeli pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktyczny. Przed udzieleniem tych świadczeń zdrowotnych lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem.
Aby wyrażona zgoda na udzielenie świadczeń zdrowotnych była ważna i skuteczna osoba udzielająca tej zgody musi zostać poinformowana przez lekarza o proponowanym leczeniu, przebiegu tego leczenia, jego skutkach, możliwych powikłaniach i alternatywnych możliwościach jeżeli takie występują. Mówi się, że zgoda ma być uświadomiona oraz, że jest to zgoda poinformowanego należycie pacjenta.
W przypadku wykonania zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta zgoda powinna być udzielona na piśmie. Wprawdzie niezachowanie formy pisemnej nie pociąga za sobą nieważności lub braku skuteczności a skutki te polegają na ograniczeniach dowodowych, ale można znaleźć stanowiska, że zgoda ta dla swej ważności i skuteczności musi być udzielona pisemnie. Zachowanie formy pisemnej jest wskazane przede wszystkim dla celów dowodowych.
Samodzielnie zgody udziela pacjent, który jest pełnoletni, nieubezwłasnowolniony i zdolny do świadomego wyrażenia zgody. Dotyczy to udzielenia każdego rodzaju świadczeń zdrowotnych, czyli badań lekarskich, prostych czynności diagnostycznych lub zabiegów oraz operacji i metod leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta.
Przedstawiciel ustawowy może udzielić zgody w przypadkach udzielenia świadczeń zdrowotnych pacjentowi małoletniemu, pacjentowi całkowicie ubezwłasnowolnionemu lub pacjentowi niezdolnemu do świadomego wyrażenia zgody. Przedstawiciel ustawowy może udzielić zgody na udzielenie wszystkich rodzajów świadczeń zdrowotnych, tj. badań lekarskich, prostych czynności diagnostycznych lub zabiegów oraz operacji i metod leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta. Jeżeli jednak pacjent małoletni ukończył 16 lat oprócz zgody przedstawiciela ustawowego przed udzieleniem świadczeń zdrowotnych lekarz jest zobowiązany uzyskać również zgodę pacjenta.
Ponadto jeżeli zbadany (chodzi wyłącznie o udzielenie świadczeń zdrowotnych polegających na badaniu) ma być pacjent całkowicie ubezwłasnowolniony, ale będący w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania konieczne jest również uzyskanie zgody tego pacjenta. Przez badanie należy rozumieć podstawowe czynności lekarskie polegającą na oględzinach ciała i badaniu fizykalnym, mówiąc inaczej rutynowe i niestwarzające ryzyka czynności medyczne, które nie ingerują znacznie w integralność fizyczną pacjenta.
Opiekun faktyczny może udzielić zgody na zbadanie (chodzi wyłącznie o udzielenie świadczeń zdrowotnych polegających na badaniu) pacjenta małoletniego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody. Badanie należy rozumieć w taki sam sposób jak opisany powyżej. W tym wypadku również należy uzyskać zgodę małoletniego jeżeli ukończył on 16 lat.
Sąd opiekuńczy udziela zezwolenia na udzielenie świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody i nie ma przedstawiciela ustawowego albo porozumienia się z nimi jest niemożliwe.
Sąd opiekuńczy udziela również zezwolenia na udzielenie pacjentowi świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) jeżeli (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, a zgodę na udzielenie świadczeń zdrowotnych udzielił przedstawiciel ustawowy tego pacjenta lub jego opiekun faktyczny w przypadku badania pacjenta pacjenta małoletniego lub niezdolnego do świadomego wyrażania zgody.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli zgodę na udzielenie świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne) wyraża pacjent: (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ale odmawia udzielenie tej zgody jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny w zakresie badania pacjenta małoletniego lub niezdolnego do świadomego wyrażania zgody.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli zgodę na udzielenie świadczeń zdrowotnych (zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) wyraża pacjent: (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ale odmawia udzielenie tej zgody jego przedstawiciel ustawowy, a zabieg jest niezbędny do usunięcia niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju zdrowia.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych (zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) odmawia pacjent: (i) małoletni który ukończył 16 lat, (ii) osoba ubezwłasnowolniona, (iii) pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, oraz odmawia udzielenie tej zgody jego przedstawiciel ustawowy.
Zezwolenie sądu opiekuńczego należy również uzyskać w tych sytuacjach jeżeli wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych (zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) odmawia przedstawiciel małoletniego który nie ukończył 16 lat, gdy niebezpieczeństwo pogorszenia się stanu zdrowia jest bezpośrednie i nagłe.
Poza wyżej opisanymi przypadkami bronie jest również stanowisko, że lekarz powinien uzyskać zezwolenie na udzielenia świadczeń zdrowotnych pacjentowi gdy udzielenia tej zgody odmawia przedstawiciel ustawowy reprezentujący pacjenta niezdolnego do działania z rozeznaniem. Argumentuje się, że skoro jest możliwe przełamanie odmowy udzielenia zgody przedstawiciela osoby działającej z rozeznaniem to tym bardziej dopuszczalne jest przełamanie odmowy udzielenia zgody przez przedstawiciela osoby niezdolnej do działania z rozeznaniem. Pogląd przeciwny wskazuje, że w przypadku gdy ubezwłasnowolniony działa bez rozeznania i jego stanowiska w ogóle nie bierze się pod uwagę to nie jest możliwe podważenie decyzji przedstawiciela ustawowego.
W niektórych sytuacjach podjęcie przez lekarza interwencji medycznej jest możliwe bez uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta lub zgody sądu opiekuńczego. Udzielenie świadczeń zdrowotnych (badanie, proste czynności diagnostyczne lub zabiegi, operacje i metody leczenia lub diagnostyki stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta) bez uzyskania tych zgód jest możliwe (i konieczne) wówczas gdy zwłoka spowodowana w sprawie uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego lub sądu groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W tych wypadach przed podjęciem interwencji medycznej lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. Jeżeli lekarz w takich warunkach udzieli świadczeń zdrowotnych ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy. Pytanie jakie się pojawia to pytanie czy lekarz może udzielić świadczeń zdrowotnych w tych warunkach jeżeli sprzeciwia się im przedstawiciel ustawowy? Twierdzi się, że ten przypadek obejmuje jedynie sytuację, w której niemożliwe jest porozumienie z przedstawicielem ustawowym, a nie sytuację, w której przedstawiciel ustawowy się sprzeciwia interwencji medycznej. Przeważa jednaka pogląd, natury celowościowej, że lekarz ma prawo udzielić świadczeń zdrowotnych jeżeli sprzeciwia im się przedstawiciel ustawowy a zwłoka w udzieleniu tych świadczeń groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Kolejny problem jaki się pojawia to pytanie to czy w tej sytuacji lekarz może podjąć interwencję medyczną gdy wymagana jest wyłączna zgoda pacjenta? Uznaje się, że również wówczas lekarz powinien udzielić pacjentowi świadczeń zdrowotnych.
Lekarz może zbadać pacjenta lub udzielić pacjentowi innego świadczenia zdrowotnego bez zgody pacjenta, jeżeli pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktyczny. Przed udzieleniem tych świadczeń zdrowotnych lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem.
Aby wyrażona zgoda na udzielenie świadczeń zdrowotnych była ważna i skuteczna osoba udzielająca tej zgody musi zostać poinformowana przez lekarza o proponowanym leczeniu, przebiegu tego leczenia, jego skutkach, możliwych powikłaniach i alternatywnych możliwościach jeżeli takie występują. Mówi się, że zgoda ma być uświadomiona oraz, że jest to zgoda poinformowanego należycie pacjenta.
W przypadku wykonania zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta zgoda powinna być udzielona na piśmie. Wprawdzie niezachowanie formy pisemnej nie pociąga za sobą nieważności lub braku skuteczności a skutki te polegają na ograniczeniach dowodowych, ale można znaleźć stanowiska, że zgoda ta dla swej ważności i skuteczności musi być udzielona pisemnie. Zachowanie formy pisemnej jest wskazane przede wszystkim dla celów dowodowych.