Roszczenia odszkodowawcze za błąd medyczny.
data dodania: 2015-11-12
Pacjent korzystający ze świadczeń medycznych narażony jest na ryzyko, że w trakcie leczenia, obojętnie jakiego rodzaju, lekarz będzie leczył pacjenta nie w taki sposób w jaki powinien, czyli nie w taki sposób w jaki wynika to z obecnej wiedzy medycznej. Jeżeli leczenie w jakimś momencie okaże się być sprzeczne z aktualną wiedzą medyczną mówi się, że doszło wówczas do popełnienia błędu medycznego. Skutkiem tego błędu może być uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia pacjenta lub śmierć pacjenta. Doznanie uszczerbku na zdrowiu, jakimi są uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, często powodują dla poszkodowanego istotne pogorszenie jego dotychczasowej sytuacji życiowej. To pogorszenie sytuacji życiowej może się przejawiać w postaci szkody majątkowej i szkody niemajątkowej. W takich wypadkach ustawodawca przyznaje poszkodowanemu roszczenia przeciwko sprawcy szkody o jej naprawienie. Osobami poszkodowanymi, którym ustawodawca przyznaje roszczenia o naprawienia szkody, są w niektórych wypadkach również inne osoby niż bezpośrednio poszkodowany, czyli ta osoba, podczas leczenia której doszło do popełnienia błędu lekarskiego.
Poniżej zostały przedstawione najważniejsze zasady odpowiedzialności odszkodowawczej za tzw. błąd lekarski.
Zasady odpowiedzialności za błąd medyczny przedstawiono poniżej wg następującej kolejności wyjaśniając : (i) co rozumie się błąd medyczny, określany również jako błąd lekarski, błąd w sztuce lekarskiej, (ii) komu przysługują roszczenia odszkodowawcze, (iii) co jest szkodą podlegającą naprawieniu, (iv) przeciwko komu przysługują roszczenia odszkodowawcze, (v) sposób w jaki należy postępować decydując się na dochodzenie odszkodowania za błąd lekarski.
1. Błąd medyczny
Błędem medycznym (błędem w sztuce lekarskiej) jest czynność lekarza lub jej zaniechanie w zakresie diagnozy i terapii niezgodna z aktualną wiedzą medyczną prowadzący do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.
Za uszkodzenia ciała uważa się przypadki polegające na naruszeniu integralności fizycznej ciała człowieka. Uszkodzenie ciała najczęściej prowadzi do rozstroju zdrowia, ponieważ na skutek uszkodzenia ciała funkcjonuje ono tak jak przed tym uszkodzeniem. Rozstrój zdrowia może jednak powstać także z innych przyczyn.
Rozstrój zdrowia polega z kolei na wywołaniu dysfunkcji organizmu człowieka, czyli doprowadzenia do sytuacji, w której organizm człowieka przestaje funkcjonować w prawidłowy sposób.
Błędem medycznym jest również niezgodne z aktualną wiedzą medyczną działanie lub zaniechanie, która nie doprowadziło do poprawy stany zdrowia, w sytuacji gdy podjęcie prawidłowego leczenie do tej poprawy doprowadziłoby.
2. Osoby, którym przysługują roszczenia odszkodowawcze.
Co do zasady uprawnionym do żądania naprawienie szkody jest poszkodowany pacjent, czyli ta osoba, która doznała rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała.
Oprócz niego niektóre roszczenie odszkodowawcze przysługują jeszcze innym osobom, które wprawdzie nie doznają uszczerbku na zdrowiu lub rozstroju zdrowia, ale faktu doznania ich przez inną osobę lub z faktu jej śmierci inne osoby ich sytuacja życiowa ulega pogorszeniu i ustawa przyznaje im roszczenia o naprawienie tej szkody.
Po pierwsze mogą to być osoby, które poniosły koszty leczenia poszkodowanego, który następnie na skutek doznanego uszczerbku zmarł oraz poniosły koszty pogrzebu tego poszkodowanego (art. 446 § 1 k.c.). Poza tym jeżeli na zmarłym poszkodowanym ciążył obowiązek alimentacyjny osoby względem których na zmarłym ten obowiązek ciążył mogą żądać zasądzenia na ich rzecz stosownej renty (art. 446 § 2 zd. 1 k.c.). Takiej samej renty mogą żądać osoby bliskie zmarłemu, wobec których na zmarłym nie ciążył wprawdzie obowiązek alimentacyjny, ale którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania (art. 446 § 2 zd. 2 k.c.). Warunkiem możliwości żądania renty przez te ostatnie osoby jest to aby przyznania im renty wymagały zasady współżycia społecznego. Np. roszczenie o rentę przysługuje niepracującej żonie, wychowującej dzieci i prowadzącej gospodarstwo domowe.
Poza tym osoby najbliższe zmarłemu poszkodowanemu mogą żądać zapłaty stosownego odszkodowania (art. 446 § 3 k.c.). Warunkiem skuteczności tego roszczenia jest pogorszenie sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny spowodowana śmiercią poszkodowanego.
Wreszcie najbliżsi członkowie rodziny zmarłego poszkodowanego mogą żądać zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek śmierci poszkodowanego (art. 446 § 4 k.c.).
3. Szkoda podlegająca naprawieniu.
Skutkiem popełnienia błędu medycznego jest zobowiązanie do naprawienia szkody doznanej przez pacjenta lub jego bliskich.
Przesz szkodę podlegająca naprawieniu rozumiane będą uszczerbki majątkowe, których wyrównania poszkodowany może się domagać od sprawcy szkody oraz doznana krzywda (szkoda na osobie o charakterze niemajątkowym) podlegająca naprawieniu poprzez zapłatę zadośćuczynienia. W uszczerbkach majątkowych mieszczą się zarówno rzeczywiście poniesione straty jak i utracone korzyści.
Poszkodowany pacjent, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia może żądać zwrotu wszelkich kosztów wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Są to koszty leczenia, czyli wydatki związane z kosztami zdiagnozowania stanu zdrowia, terapii i rehabilitacji pacjenta. Do kosztów, których zwrotu może się domagać poszkodowany pacjent należą koszty transportu (czyli koszty dojazdu do lekarzy i dojazdu aa zabiegi), koszty leków, koszty badań, koszty szczególnego odżywiania i pielęgnacji, koszty nabycia aparatury rehabilitacyjnej, koszty wyposażenia mieszkania, koszty zakupu samochodu. Uznaje się, że zwrot kosztów opieki, kosztów rehabilitacji obejmuje koszty poniesione przez pacjent i członków jego najbliższej rodziny. Poszkodowany może żądać zapłaty już poniesionych tych kosztów, ale może również żądać zapłaty z góry potrzebnej kwoty na koszty leczenia.
Jeżeli na skutek doznanego rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała poszkodowany stał się inwalidą może on żądać zapłaty kosztów przygotowania do innego zawodu. W ten sposób naprawieniu podlega szkoda polegająca na tym, że jeżeli na skutek doznanego uszczerbku na zdrowiu, poszkodowany utracił zdolność do wykonywania pracy, zawodu to może on od sprawcy szkody domagać się zapłaty kosztów przyuczenia do wykonywania innego zawodu lub innej pracy.
Poszkodowany może żądać zapłaty renty, jeśli na skutek doznanego uszczerbku na zdrowiu utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Roszczenie o zapłatę renty z całkowitej lub częściowej utraty zdolności pracy umożliwia naprawienie szkody polegającej na utracie zarobków. Renta z tytułu zwiększonych potrzeb ma celu zapewnienie poszkodowanemu zwrotu kosztów jakie będzie ponosił na skutek doznanego rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała. Są to np. koszty leków, koszty wizyt lekarskich, koszty rehabilitacji itp. Z kolei renta z tytułu utraty powodzenia na przyszłość ma na celi zrekompensowanie poszkodowanemu utraconych korzyści, które osiągnąłby gdyby nie doznał uszczerbku na zdrowiu.
Poszkodowany przez błąd medyczny może żądać naprawienie doznanej krzywdy, czyli zapłaty zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie doznanego bólu, cierpienia i innych negatywnych niemajątkowych następstw doznanego rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała.
4. Osoby zobowiązane do naprawienia szkody.
Skoro mowa jest o roszczeniach odszkodowawczych wywołanych przez błąd medyczny, to osobami zobowiązanymi do zaspokojenia roszczeń poszkodowanych pacjentów są osoby udzielające świadczeń zdrowotnych. Posługując się nomenklaturą ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej są to podmioty lecznicze, czyli podmioty wykonujące działalność leczniczą (art. 4 ust. 1 ustawy). W przypadku podmiotów odpowiedzialnych innych niż osoby fizyczne ich odpowiedzialność jest oparta na art. 430 k.c., czyli odpowiedzialności powierzającego wykonania czynności na własny rachunek osobie podlegającej jej kierownictwu. Z uwagi jednak na dosyć powszechnie występujące ”zatrudnianie” osób wykonujących zawody medyczne (lekarze i pielęgniarki) na tzw. kontraktach czyli umowach cywilnoprawnych o świadczenie usług należy liczyć się z zarzutem pozwanego, że ten powierzył wykonywanie czynności osobie trudniącej się w zakresie swej działalności zawodowej wykonywaniem czynności, przy wykonywaniu których została poszkodowanemu wyrządzona szkoda (art. 429 k.c.). Dlatego decydując się na sądowe dochodzenie roszczeń należy rozważyć jednoczesne pozwanie osób wykonujących zawód medyczny i których działanie było błędem medycznym stanowiącym źródło szkody.
5. Żądanie naprawienia szkody.
Jeżeli poszkodowany pacjent zdecyduje się na dochodzenie naprawienia doznanej szkody powinien to uczynić z zachowaniem pewnych zasad.
W pierwszej kolejności należy bezpośrednio zwrócić się do sprawcy szkody z żądaniem zapłaty. W żądaniu zapłaty należy wskazać jakich kwot poszkodowany się domaga i jaki błąd medyczny uzasadnia zgłoszone roszczenia. W żądaniu zapłaty należy zwrócić się również o podania danych ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody oraz podanie informacji, czy konkretny lekarz lub pielęgniarka (pielęgniarz), który dopuścił się popełnienia błędu są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę czy też wykonują czynności na podstawie innego stosunku prawnego. Oczywiście wystąpienie z wezwaniem do zapłaty nie jest koniecznym warunkiem dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym. Wystąpienie z takim wezwaniem umożliwia poszkodowanemu żądanie odsetek od dnia wezwania oraz ułatwi określenie kręgu osób pozwanych. Ponadto znajomość danych ubezpieczyciele odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody umożliwi zgłoszenie szkody temu ubezpieczycielowi odpowiedzialności (o podanie tych danych poszkodowany może się zwrócić oczywiście niezależnie od żądania zapłaty).
Jeżeli sprawca szkody lub ubezpieczyciel jego odpowiedzialności cywilnej nie zaspokoją zgłoszonych im roszczeń poszkodowanemu nie pozostaje nic niż dochodzenie swoich roszczeń w procesie cywilnym (z jednym zastrzeżeniem, że poszkodowany może żądać ustalenia tzw. zdarzenia medycznego przez wojewódzki komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych w trybie ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Pozew wnosi się do sądu według właściwości ogólnej sprawcy szkody, czyli według miejsce jego siedziby albo zamieszkania albo do sądu, w okręgu którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, czyli według miejsce gdzie poszkodowany się leczył. W zależności od wysokości żądanych kwot właściwy do wniesienia powództwa o roszczenia wywodzone z błędów medycznych będzie albo sąd rejonowy albo sąd okręgowy.
1. Błąd medyczny
Błędem medycznym (błędem w sztuce lekarskiej) jest czynność lekarza lub jej zaniechanie w zakresie diagnozy i terapii niezgodna z aktualną wiedzą medyczną prowadzący do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.
Za uszkodzenia ciała uważa się przypadki polegające na naruszeniu integralności fizycznej ciała człowieka. Uszkodzenie ciała najczęściej prowadzi do rozstroju zdrowia, ponieważ na skutek uszkodzenia ciała funkcjonuje ono tak jak przed tym uszkodzeniem. Rozstrój zdrowia może jednak powstać także z innych przyczyn.
Rozstrój zdrowia polega z kolei na wywołaniu dysfunkcji organizmu człowieka, czyli doprowadzenia do sytuacji, w której organizm człowieka przestaje funkcjonować w prawidłowy sposób.
Błędem medycznym jest również niezgodne z aktualną wiedzą medyczną działanie lub zaniechanie, która nie doprowadziło do poprawy stany zdrowia, w sytuacji gdy podjęcie prawidłowego leczenie do tej poprawy doprowadziłoby.
2. Osoby, którym przysługują roszczenia odszkodowawcze.
Co do zasady uprawnionym do żądania naprawienie szkody jest poszkodowany pacjent, czyli ta osoba, która doznała rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała.
Oprócz niego niektóre roszczenie odszkodowawcze przysługują jeszcze innym osobom, które wprawdzie nie doznają uszczerbku na zdrowiu lub rozstroju zdrowia, ale faktu doznania ich przez inną osobę lub z faktu jej śmierci inne osoby ich sytuacja życiowa ulega pogorszeniu i ustawa przyznaje im roszczenia o naprawienie tej szkody.
Po pierwsze mogą to być osoby, które poniosły koszty leczenia poszkodowanego, który następnie na skutek doznanego uszczerbku zmarł oraz poniosły koszty pogrzebu tego poszkodowanego (art. 446 § 1 k.c.). Poza tym jeżeli na zmarłym poszkodowanym ciążył obowiązek alimentacyjny osoby względem których na zmarłym ten obowiązek ciążył mogą żądać zasądzenia na ich rzecz stosownej renty (art. 446 § 2 zd. 1 k.c.). Takiej samej renty mogą żądać osoby bliskie zmarłemu, wobec których na zmarłym nie ciążył wprawdzie obowiązek alimentacyjny, ale którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania (art. 446 § 2 zd. 2 k.c.). Warunkiem możliwości żądania renty przez te ostatnie osoby jest to aby przyznania im renty wymagały zasady współżycia społecznego. Np. roszczenie o rentę przysługuje niepracującej żonie, wychowującej dzieci i prowadzącej gospodarstwo domowe.
Poza tym osoby najbliższe zmarłemu poszkodowanemu mogą żądać zapłaty stosownego odszkodowania (art. 446 § 3 k.c.). Warunkiem skuteczności tego roszczenia jest pogorszenie sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny spowodowana śmiercią poszkodowanego.
Wreszcie najbliżsi członkowie rodziny zmarłego poszkodowanego mogą żądać zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek śmierci poszkodowanego (art. 446 § 4 k.c.).
3. Szkoda podlegająca naprawieniu.
Skutkiem popełnienia błędu medycznego jest zobowiązanie do naprawienia szkody doznanej przez pacjenta lub jego bliskich.
Przesz szkodę podlegająca naprawieniu rozumiane będą uszczerbki majątkowe, których wyrównania poszkodowany może się domagać od sprawcy szkody oraz doznana krzywda (szkoda na osobie o charakterze niemajątkowym) podlegająca naprawieniu poprzez zapłatę zadośćuczynienia. W uszczerbkach majątkowych mieszczą się zarówno rzeczywiście poniesione straty jak i utracone korzyści.
Poszkodowany pacjent, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia może żądać zwrotu wszelkich kosztów wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Są to koszty leczenia, czyli wydatki związane z kosztami zdiagnozowania stanu zdrowia, terapii i rehabilitacji pacjenta. Do kosztów, których zwrotu może się domagać poszkodowany pacjent należą koszty transportu (czyli koszty dojazdu do lekarzy i dojazdu aa zabiegi), koszty leków, koszty badań, koszty szczególnego odżywiania i pielęgnacji, koszty nabycia aparatury rehabilitacyjnej, koszty wyposażenia mieszkania, koszty zakupu samochodu. Uznaje się, że zwrot kosztów opieki, kosztów rehabilitacji obejmuje koszty poniesione przez pacjent i członków jego najbliższej rodziny. Poszkodowany może żądać zapłaty już poniesionych tych kosztów, ale może również żądać zapłaty z góry potrzebnej kwoty na koszty leczenia.
Jeżeli na skutek doznanego rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała poszkodowany stał się inwalidą może on żądać zapłaty kosztów przygotowania do innego zawodu. W ten sposób naprawieniu podlega szkoda polegająca na tym, że jeżeli na skutek doznanego uszczerbku na zdrowiu, poszkodowany utracił zdolność do wykonywania pracy, zawodu to może on od sprawcy szkody domagać się zapłaty kosztów przyuczenia do wykonywania innego zawodu lub innej pracy.
Poszkodowany może żądać zapłaty renty, jeśli na skutek doznanego uszczerbku na zdrowiu utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Roszczenie o zapłatę renty z całkowitej lub częściowej utraty zdolności pracy umożliwia naprawienie szkody polegającej na utracie zarobków. Renta z tytułu zwiększonych potrzeb ma celu zapewnienie poszkodowanemu zwrotu kosztów jakie będzie ponosił na skutek doznanego rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała. Są to np. koszty leków, koszty wizyt lekarskich, koszty rehabilitacji itp. Z kolei renta z tytułu utraty powodzenia na przyszłość ma na celi zrekompensowanie poszkodowanemu utraconych korzyści, które osiągnąłby gdyby nie doznał uszczerbku na zdrowiu.
Poszkodowany przez błąd medyczny może żądać naprawienie doznanej krzywdy, czyli zapłaty zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie doznanego bólu, cierpienia i innych negatywnych niemajątkowych następstw doznanego rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała.
4. Osoby zobowiązane do naprawienia szkody.
Skoro mowa jest o roszczeniach odszkodowawczych wywołanych przez błąd medyczny, to osobami zobowiązanymi do zaspokojenia roszczeń poszkodowanych pacjentów są osoby udzielające świadczeń zdrowotnych. Posługując się nomenklaturą ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej są to podmioty lecznicze, czyli podmioty wykonujące działalność leczniczą (art. 4 ust. 1 ustawy). W przypadku podmiotów odpowiedzialnych innych niż osoby fizyczne ich odpowiedzialność jest oparta na art. 430 k.c., czyli odpowiedzialności powierzającego wykonania czynności na własny rachunek osobie podlegającej jej kierownictwu. Z uwagi jednak na dosyć powszechnie występujące ”zatrudnianie” osób wykonujących zawody medyczne (lekarze i pielęgniarki) na tzw. kontraktach czyli umowach cywilnoprawnych o świadczenie usług należy liczyć się z zarzutem pozwanego, że ten powierzył wykonywanie czynności osobie trudniącej się w zakresie swej działalności zawodowej wykonywaniem czynności, przy wykonywaniu których została poszkodowanemu wyrządzona szkoda (art. 429 k.c.). Dlatego decydując się na sądowe dochodzenie roszczeń należy rozważyć jednoczesne pozwanie osób wykonujących zawód medyczny i których działanie było błędem medycznym stanowiącym źródło szkody.
5. Żądanie naprawienia szkody.
Jeżeli poszkodowany pacjent zdecyduje się na dochodzenie naprawienia doznanej szkody powinien to uczynić z zachowaniem pewnych zasad.
W pierwszej kolejności należy bezpośrednio zwrócić się do sprawcy szkody z żądaniem zapłaty. W żądaniu zapłaty należy wskazać jakich kwot poszkodowany się domaga i jaki błąd medyczny uzasadnia zgłoszone roszczenia. W żądaniu zapłaty należy zwrócić się również o podania danych ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody oraz podanie informacji, czy konkretny lekarz lub pielęgniarka (pielęgniarz), który dopuścił się popełnienia błędu są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę czy też wykonują czynności na podstawie innego stosunku prawnego. Oczywiście wystąpienie z wezwaniem do zapłaty nie jest koniecznym warunkiem dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym. Wystąpienie z takim wezwaniem umożliwia poszkodowanemu żądanie odsetek od dnia wezwania oraz ułatwi określenie kręgu osób pozwanych. Ponadto znajomość danych ubezpieczyciele odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody umożliwi zgłoszenie szkody temu ubezpieczycielowi odpowiedzialności (o podanie tych danych poszkodowany może się zwrócić oczywiście niezależnie od żądania zapłaty).
Jeżeli sprawca szkody lub ubezpieczyciel jego odpowiedzialności cywilnej nie zaspokoją zgłoszonych im roszczeń poszkodowanemu nie pozostaje nic niż dochodzenie swoich roszczeń w procesie cywilnym (z jednym zastrzeżeniem, że poszkodowany może żądać ustalenia tzw. zdarzenia medycznego przez wojewódzki komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych w trybie ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Pozew wnosi się do sądu według właściwości ogólnej sprawcy szkody, czyli według miejsce jego siedziby albo zamieszkania albo do sądu, w okręgu którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, czyli według miejsce gdzie poszkodowany się leczył. W zależności od wysokości żądanych kwot właściwy do wniesienia powództwa o roszczenia wywodzone z błędów medycznych będzie albo sąd rejonowy albo sąd okręgowy.