Jak już nam się uda zasiedzieć nieruchomość i stać się jej szczęśliwymi właścicielami jesteśmy zobowiązani do rozliczenia się ze Skarbem Państwa. Przez zasiedzenie powiększa się bowiem wartość naszego majątku. Zasady rozliczenia podatku z tytułu zasiedzenia reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983r. o podatku od spadków i darowizn. Dalej kilka uwag o rozliczeniu podatkowym nabycia nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Podmiotem zobowiązanym do zapłaty podatku z tytułu nabycia w drodze zasiedzenia jest nabywca własności rzeczy, czyli ten kto uzyskał prawomocne postanowienie sądu stwierdzające nabycie rzeczy przez zasiedzenie.

Obowiązek podatkowy z tytułu nabycia własności rzeczy powstaje z chwilą uprawomocnienie się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie własności rzeczy przez zasiedzenie.

Zeznanie podatkowego (SD-3), za pomocą którego rozlicza się nabycie w drodze zasiedzenia, należy złożyć w terminie miesiąca licząc do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie nieruchomości.

Moment powstania obowiązku podatkowego ma jedno istotne znaczenie. Wartość rzeczy nabytych w drodze zasiedzenia oblicza się według cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nieruchomości ustalona według jej stanu w dniu nabycia (i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego) pomniejszona o długi i ciężary. Przy nabyciu w drodze zasiedzenia od wartości nabytych rzeczy odlicza się wartość nakładów dokonanych na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia.

Problem w przypadku nabycia rzeczy w drodze zasiedzenia nieruchomości tkwi w formularzu SD-3. Wymaga on aby na potwierdzenie dokonania nakładów podatnik załączył dokumenty. Problem jednak jest taki, że zasiedzenie nieruchomości następuje po upływie 20 albo 30 lat jej posiadania. W praktyce osoby niebędące właścicielami nieruchomości, ale posiadające ją, często w okresie posiadania prowadzącego do zasiedzenia nie gromadzą żadnych dokumentów potwierdzających dokonywanie przez nich nakładów.

Wartość nieruchomości określa podatnik w składanym formularzu SD-3. Wartość rynkową nieruchomości określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli nabywca nie określił wartości nabytej rzeczy albo wartość określona przez niego nie odpowiada, według organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wzywa nabywcę do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny. Jeżeli nabywca, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy, określa wartość nieruchomości uwzględniając opinię biegłego lub przedłożoną przez nabywcę wycenę rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez nabywcę, koszty opinii biegłego ponosi nabywca.

Nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania. W przypadku nabycia w drodze zasiedzenia nie stosuje się kwot wolnych od podatku określonych w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Od podatku zwolnione jest nabycie w drodze zasiedzenia własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.

W tym miejscu istotne spostrzeżenie : art. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn był wielokrotnie nowelizowany i zwolnienia podmiotowe zmieniały się. Dlatego warto w chwili składania wniosku o zasiedzenie nieruchomości odpowiednio „określić” moment nabycia nieruchomości tak aby ewentualnie skorzystać ze zwolnienia podatkowe. Dotyczy to w szczególności sytuacji gdy przedmiotem zasiedzenia są nieruchomości stanowiące gospodarstwo rolne.

Od podatku zwolnione jest również nabycie własności fizycznie wydzielonych części nieruchomości w drodze zasiedzenia przez osoby będące współwłaścicielami ułamkowych części nieruchomości do wysokości udziału we współwłasności. W tym wypadku bowiem nie dochodzi do przysporzenia majątkowego.