Prokura łączna niewłaściwe niedopuszczalna?
data dodania: 2016-03-04
W praktyce funkcjonowania spółek pojawiła się tzw. prokura łączna niewłaściwa (określana również prokurą łączną mieszaną albo nieprawidłową). Polega ona na tym, że prokurent jest ograniczony w reprezentowaniu spółki w ten sposób, że dla skutecznego reprezentowania przez niego spółki musi on działać łącznie z członkiem zarządu. Sądownictwo powszechne takie prokury traktuje różnie: część sadów wpisuje je do Krajowego Rejestru Sądowego a część odmawia dokonywania takich wpisów. Podzielona w sprawie dopuszczalności ustanawiania tego rodzaju prokury jest doktryna. Z kolei do niedawana Sąd Najwyższy opowiadał się za dopuszczalnością ustanawiania takiej prokury i jej wpisywania do Krajowego Rejestru Sądowego. „Opowiadał się”, bo w uchwale z 30 stycznia 2015r. Sąd Najwyższy uznał, że niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.
Prokura jest szczególnego rodzaju pełnomocnictwem. Art. 109(1)§1 kodeksu cywilnego definiuje prokurę jako szczególny rodzaj wyspecjalizowanego pełnomocnictwa przeznaczonego dla ściśle określonego rodzaju stosunków prawnych. Zastosowanie prokury jest ograniczone do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurę wyróżnia również to, że może ją ustanowić tylko przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Z uregulowań kodeksu cywilnego wynika, że istnieją trzy rodzaje prokury : 1) prokura singularna, 2) prokura łączna i 3) prokura oddziałowa. Prokura singularna (samoistna) jest prokurą udzieloną jednej lub kilku osobom i każda z tych osób jest umocowana do samodzielnego reprezentowania przedsiębiorcy, czyli jest wykonywana jednoosobowo. Prokura łączna polega na tym, że jest udzielana kilku osobom i dla skutecznego reprezentowania przedsiębiorcy te osoby muszą (wszystkie) działać łącznie. Prokura oddziałowa polega na tym, że jej zakres jest ograniczony do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Prokura oddziałowa może być prokura singularną i łączną.
Jak ww. w praktyce wykształcił się kolejny rodzaj prokury określany jako prokura łączna niewłaściwa (mieszanej). Ta prokura polega na tym, że jest ona udzielana jednej osobie z takim zastrzeżeniem, że prokurent może działać tylko łącznie z członkiem zarządu.
Możliwość ustanawiania tego rodzaju prokury budzi wątpliwości i z uwagi na nie Pierwszy Prezes SN zwrócił się o rozstrzygnięcie tej kwestii przez skład siedmiu sędziów SN. W uchwale z 30.01.2015r. (III CZP 34/14) SN stwierdził, że niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.
W tej uchwale SN przywołał jakie rodzaje prokury dopuszcza kodeks cywilny i stwierdził, że wśród nich nie ma czegoś takiego jak prokura łączna niewłaściwa (nieprawidłowa, mieszana). Prokury łącznej można udzielić kilku osobom i do skutecznego reprezentowania przez nich spółki jest wymagane złożenie oświadczenia woli przez każdego z nich. Każda z tych osób jest więc prokurentem. SN zauważył, że to, że w art. 109(40 kodeksu cywilnego wspomina się, iż przedsiębiorca udziela prokury prokurentowi, nie upoważnia do przyjęcia, że drugą osobą w prokurze łącznej może być inna osoba niż prokurent.
SN zwrócił też uwagę, że nie jest prokurą łączną udzielenie prokury tylko jednej osobie. Brak jet również podstaw prawnych, aby uzależniać skuteczność czynności dokonywanych przez prokurenta w imieniu spółki od oświadczenia woli członka zarządu spółki.
SN wskazał, że gdyby wolą ustawodawcy było, aby drugą osobą w prokurze łącznej mogła być osoba, która nie jest prokurentem, wymagałoby to wyraźnego postanowienia ustawy (takiego jak zawiera art. 205 i art. 373 kodeksu spółek handlowych gdzie wyraźnie przewiduje się, że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, do skutecznego złożenia oświadczenia woli za spółkę, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, wystarczy złożenie oświadczenia woli przez członka zarządu i prokurenta).
Słusznie w uchwale zwraca się uwagę, że uznanie za dopuszczalne ustanowienie prokury niewłaściwej uzależniałoby skuteczność oświadczenia woli prokurenta składanego w imieniu spółki od złożenia oświadczenia woli także przez członka zarządu, a to sprzeciwia się istocie prokury. Taka sytuacja prowadziłaby do tego, że prokurent nie byłby samodzielnym pełnomocnikiem, ale stałby pomocnika zarządcy. Prokurent nie mógłby wówczas dokonać żadnej czynności bez zgody członka zarządu.
Za odrzuceniem możliwości udzielania prokury łącznej niewłaściwej Sąd Najwyższy przywołał inne jeszcze argumenty : rzeczywisty brak potrzeb dla takiego rozwiązania, numerus clausus czynności prawnych jednostronnych, szczegółowe zasady dokonywania wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym z których wynika, że nie bardzo wiadomo, w której rubryce należałoby umieścić wzmiankę, że prokurent może skutecznie składać oświadczenia woli tylko łącznie z członkiem zarządu.
Pozostaje jeszcze jedna istotna rzecze: w uzasadnieniu uchwały odwołując się do uregulowania art. 38 kodeksu cywilnego stwierdził, że możliwe jest w umowie lub statucie spółki takie określenie sposobu reprezentacji spółki, że oświadczenie woli za spółkę składa jeden z prokurentów łącznych i jeden członek zarządu. Zdaniem Sądu Najwyższego możliwe jest ustanowienie tylko tak rozumianej prokury łącznej mieszanej.
Z uregulowań kodeksu cywilnego wynika, że istnieją trzy rodzaje prokury : 1) prokura singularna, 2) prokura łączna i 3) prokura oddziałowa. Prokura singularna (samoistna) jest prokurą udzieloną jednej lub kilku osobom i każda z tych osób jest umocowana do samodzielnego reprezentowania przedsiębiorcy, czyli jest wykonywana jednoosobowo. Prokura łączna polega na tym, że jest udzielana kilku osobom i dla skutecznego reprezentowania przedsiębiorcy te osoby muszą (wszystkie) działać łącznie. Prokura oddziałowa polega na tym, że jej zakres jest ograniczony do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Prokura oddziałowa może być prokura singularną i łączną.
Jak ww. w praktyce wykształcił się kolejny rodzaj prokury określany jako prokura łączna niewłaściwa (mieszanej). Ta prokura polega na tym, że jest ona udzielana jednej osobie z takim zastrzeżeniem, że prokurent może działać tylko łącznie z członkiem zarządu.
Możliwość ustanawiania tego rodzaju prokury budzi wątpliwości i z uwagi na nie Pierwszy Prezes SN zwrócił się o rozstrzygnięcie tej kwestii przez skład siedmiu sędziów SN. W uchwale z 30.01.2015r. (III CZP 34/14) SN stwierdził, że niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.
W tej uchwale SN przywołał jakie rodzaje prokury dopuszcza kodeks cywilny i stwierdził, że wśród nich nie ma czegoś takiego jak prokura łączna niewłaściwa (nieprawidłowa, mieszana). Prokury łącznej można udzielić kilku osobom i do skutecznego reprezentowania przez nich spółki jest wymagane złożenie oświadczenia woli przez każdego z nich. Każda z tych osób jest więc prokurentem. SN zauważył, że to, że w art. 109(40 kodeksu cywilnego wspomina się, iż przedsiębiorca udziela prokury prokurentowi, nie upoważnia do przyjęcia, że drugą osobą w prokurze łącznej może być inna osoba niż prokurent.
SN zwrócił też uwagę, że nie jest prokurą łączną udzielenie prokury tylko jednej osobie. Brak jet również podstaw prawnych, aby uzależniać skuteczność czynności dokonywanych przez prokurenta w imieniu spółki od oświadczenia woli członka zarządu spółki.
SN wskazał, że gdyby wolą ustawodawcy było, aby drugą osobą w prokurze łącznej mogła być osoba, która nie jest prokurentem, wymagałoby to wyraźnego postanowienia ustawy (takiego jak zawiera art. 205 i art. 373 kodeksu spółek handlowych gdzie wyraźnie przewiduje się, że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, do skutecznego złożenia oświadczenia woli za spółkę, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, wystarczy złożenie oświadczenia woli przez członka zarządu i prokurenta).
Słusznie w uchwale zwraca się uwagę, że uznanie za dopuszczalne ustanowienie prokury niewłaściwej uzależniałoby skuteczność oświadczenia woli prokurenta składanego w imieniu spółki od złożenia oświadczenia woli także przez członka zarządu, a to sprzeciwia się istocie prokury. Taka sytuacja prowadziłaby do tego, że prokurent nie byłby samodzielnym pełnomocnikiem, ale stałby pomocnika zarządcy. Prokurent nie mógłby wówczas dokonać żadnej czynności bez zgody członka zarządu.
Za odrzuceniem możliwości udzielania prokury łącznej niewłaściwej Sąd Najwyższy przywołał inne jeszcze argumenty : rzeczywisty brak potrzeb dla takiego rozwiązania, numerus clausus czynności prawnych jednostronnych, szczegółowe zasady dokonywania wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym z których wynika, że nie bardzo wiadomo, w której rubryce należałoby umieścić wzmiankę, że prokurent może skutecznie składać oświadczenia woli tylko łącznie z członkiem zarządu.
Pozostaje jeszcze jedna istotna rzecze: w uzasadnieniu uchwały odwołując się do uregulowania art. 38 kodeksu cywilnego stwierdził, że możliwe jest w umowie lub statucie spółki takie określenie sposobu reprezentacji spółki, że oświadczenie woli za spółkę składa jeden z prokurentów łącznych i jeden członek zarządu. Zdaniem Sądu Najwyższego możliwe jest ustanowienie tylko tak rozumianej prokury łącznej mieszanej.