Zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej – sytuacja sprzed 3 sierpnia 2008r.
data dodania: 2016-03-12
Ustawą z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) do art. 446 kodeksu cywilnego został dodany § 4 o treści : ”Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Od dnia wejścia w życie tej ustawy (tj. od dnia 3 sierpnia 2008r.) nie ma wątpliwości, że w przypadku śmierci osoby spowodowanej czynem niedozwolonym, osobom jej najbliższym przysługuje zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Pytanie czy takie roszczenie przysługuje tym osobom w razie śmierci osoby najbliższej przed wejściem w życie tych uregulowań? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca.
Funkcją art. 446 § 4 kodeksu cywilnego jest w rzeczywistości ochrona więzi rodzinnej, życia w rodzinie. Nie budzi wątpliwości, że więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w wychowaniu dzieci i zapewnieniu im możliwości kształcenia. W konsekwencji prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 kodeku cywilnego.
Katalog dóbr osobistych, do którego odwołuje się art. 23 kodeksu cywilnego, ma charakter otwarty, a wymienione w nim dobra osobiste mają jedynie charakter przykładowy. Uznaje się, że ochronie podlegają wszelkie dobra osobiste rozumiane jako wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym uznaje się za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę.
Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej.
W konkretnym stanie faktycznym spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.
Art. 446 § 4 k.c. zezwala obecnie na uzyskanie zadośćuczynienia od osoby odpowiedzialnej za śmierć osoby bliskiej bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek dodatkowych przesłanek, poza wymienionymi w tym przepisie. Uznaje się, że wprowadzenie art. 446 § 4 w relacji do art. 448 k.c. poszerzyło możliwość uzyskania zadośćuczynienia i wprowadzenie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego nie powinno być natomiast rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej (SN w wyroku z dna 14.01.2010r, IV CSK 307/09).
Gdyby uznać przeciwnie, tzn. że przed niem 3 sierpnia 2008r. nie istniało roszczenie o zadośćuczynienie za spowodowania śmierci osoby najbliższej, to oznaczałoby to, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody o możliwości zastosowania art. 446 § 4 kodeksu cywilnego, rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Jak wskazał w powyższym wyroku Sąd Najwyższy prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu. A byłoby to trudne do zaakceptowania.
Czyli : wejście w życie w dniu 3 sierpnia 2008r. nie oznacza, że w razie śmierci osoby najbliższej w wyniku zdarzenia jakie zaistniało przed tym dniem, nie można dochodzić zadośćuczynienie od sprawcy tego zdarzenia za krzywdę wywołaną śmiercią osoby najbliższej.
Katalog dóbr osobistych, do którego odwołuje się art. 23 kodeksu cywilnego, ma charakter otwarty, a wymienione w nim dobra osobiste mają jedynie charakter przykładowy. Uznaje się, że ochronie podlegają wszelkie dobra osobiste rozumiane jako wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym uznaje się za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę.
Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej.
W konkretnym stanie faktycznym spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.
Art. 446 § 4 k.c. zezwala obecnie na uzyskanie zadośćuczynienia od osoby odpowiedzialnej za śmierć osoby bliskiej bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek dodatkowych przesłanek, poza wymienionymi w tym przepisie. Uznaje się, że wprowadzenie art. 446 § 4 w relacji do art. 448 k.c. poszerzyło możliwość uzyskania zadośćuczynienia i wprowadzenie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego nie powinno być natomiast rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej (SN w wyroku z dna 14.01.2010r, IV CSK 307/09).
Gdyby uznać przeciwnie, tzn. że przed niem 3 sierpnia 2008r. nie istniało roszczenie o zadośćuczynienie za spowodowania śmierci osoby najbliższej, to oznaczałoby to, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody o możliwości zastosowania art. 446 § 4 kodeksu cywilnego, rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Jak wskazał w powyższym wyroku Sąd Najwyższy prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu. A byłoby to trudne do zaakceptowania.
Czyli : wejście w życie w dniu 3 sierpnia 2008r. nie oznacza, że w razie śmierci osoby najbliższej w wyniku zdarzenia jakie zaistniało przed tym dniem, nie można dochodzić zadośćuczynienie od sprawcy tego zdarzenia za krzywdę wywołaną śmiercią osoby najbliższej.