Odpowiedzialność za zawalenie się budowli.

Zgodnie z art. 434 k.c. za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli, chyba że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w należytym stanie ani z wady w budowie. Odpowiedzialność samoistnego posiadacza za zawalenie się budowli lub oderwanie jej części jest odpowiedzialnością opartą na zasadzie ryzyka.

Przyczyną oparcia odpowiedzialności posiadacza samoistnego budowli na zasadzi ryzyka za zawalenie się tej budowli lub oderwania jakiejś części tej budowli na zasadzie ryzyka wynika z tego, że gdyby odpowiedzialność za skutki tych zdarzeń oprzeć na zasadzie winy w wielu wypadkach poszkodowanemu trudno byłoby wykazać sprawcę szkody. Nie mógłby np. ustalić czy osobą odpowiedzialną jest właściciel, zarządca, osoba, która wzniosła budowlę czy osoba zajmująca się jej utrzymaniem? Poza tym wady w budowie i wpływ niezależnych od woli człowieka zdarzeń zewnętrznych takich jak np. czynników atmosferycznych, powodują, że budowla niszczeje, stwarzając niebezpieczeństwo dla otoczenia.

Osobą odpowiedzialną za szkodę wg art. 434 k.c. jest samoistny posiadacz budowli. Przede wszystkim będzie to jej właściciel, ale również samoistny posiadacz niebędący właścicielem. Odpowiedzialność na podstawie art. 434 k.c. nie obciąża posiadacza zależnego (użytkownika, najemcy, dzierżawcy lub mającego inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą).

Odpowiedzialność samoistnego posiadacza budowli wynikająca z art. 434 k.c. nie wyłącza odpowiedzialności innej osoby za szkodę wyrządzoną przez oderwanie się części budowli, jeżeli pomiędzy działaniem tej osoby a oderwaniem się części budowli zachodzi związek przyczynowy (np. odpowiedzialność wynikająca z niestarannym utrzymaniem budowli obciążająca zarządcę nieruchomości albo odpowiedzialność przedsiębiorcy budowlanego, jeżeli szkoda wynikła z wady w budowie).

Co należy rozumieć pod pojęciem „budowli” ? Przyjmuje się, że pojęcie to należy rozumieć intuicyjnie, czyli budowlą jest to co zwykle, powszechnie za budowlę się uznaje (budowlami są zatem : budynki mieszkalne, budynki użytkowe, gospodarcze, garaże, niezwiązane z gruntem pawilony, latarnie, ogrodzenia, studzienki kanalizacyjne, silosy, rusztowania, trybuny).

Z kolej częścią budowli jest każdy jej fragment, choćby związany z nią jedynie dla przemijającego użytku (czyli np. : dach, balkon, gzyms, winda, okna, drzwi, anteny, kamery, szyldy, tablice reklamowe).

Zawalenie się budowli polega na załamaniu się całej konstrukcji. Z kolei oderwanie się części budowli znamionuje to naruszenie spoistości trwałych połączeń z pozostałymi częściami budowli i „spadnięcie” oberwanej części.

Posiadacz samoistny budowli może uwolnić się od odpowiedzialności jedynie przez wykazanie, że wypadek nie nastąpił na skutek braku utrzymania budynku w należytym stanie ani na skutek wady w jego budowie. To, czy brak utrzymania budynku w należytym stanie lub wady budynku były przez posiadacza zawinione, jest bez znaczenia dla odpowiedzialności posiadacza budowli. Dlatego też trafnie zauważa się, że art. 434 k.c. konstruuje wzruszalne domniemanie, że to brak utrzymania budowli w należytym stanie lub wada w budowie stały się przyczyną jej zawalenia lub oderwania części.

Przyjmuje się, że jeżeli szkoda została wywołana zarówno przez wadę w budowie albo utrzymanie budowli w nienależytym stanie i przez jeszcze inną przyczynę, za którą posiadacz budowli nie odpowiada, nie zwalnia to posiadacza od odpowiedzialności na podstawie art. 434 k.c.