Umowne prawo odstąpienia jest postanowieniem umownym, na mocy którego jedna strona lub obie mogą przed upływem oznaczonego terminu odstąpić od umowy. Celem wprowadzenia do umowy takiej klauzuli jest nadanie umowie większej elastyczności przez umożliwienie rezygnacji z dalszego pozostawania stron w stosunku obligacyjnym. Użyteczność umownego prawa do odstąpienia od umowy polega daniu możliwości wycofania się uprawnionej stronie ze stosunku w razie, gdy jego dalsze trwanie i realizacja przestały odpowiadać jej interesom. 

Strony mogą postanowić, że odstąpienie będzie przysługiwało bądź przed wykonaniem umowy, bądź po jej wykonaniu. Możliwe jest np. uzależnienie możliwości wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy od warunku , np. poprzez poczynienia  zastrzeżenia, że strona może odstąpić od umowy w oznaczonym terminie pod warunkiem, iż druga strona nie wykona zobowiązania lub wykona je nienależycie (lex commissoria).

Zgodnie z art. 395 § 1 umowne prawo odstąpienia od umowy musi być ograniczone terminem. Wprowadzenie przez strony bezterminowego uprawnienia do odstąpienia od umowy będzie skutkowało tym, że takie zastrzeżenie umowne będzie nieważne (art.58 w zw. z art. 395 § 1 k.c.). Twierdzi się jednak również, że  art. 395 § 1 zd. 1 k.c. ma charakter imperatywny i strony mogą uzgodnić umowne prawo odstąpienia bez oznaczania terminu wykonania tego prawa.

Nie jest wymagane żadne uzasadnienie odstąpienia, co oznacza że uprawniony ma pełną swobodę co do tego czy od umowy odstąpić czy nie.

Odstąpienie od umowy jest skuteczne ex tunc, co wynika z art. 395 § 2 k.c. Wykonania prawa odstąpienie ma ten skutek, że umowa uważana jest za niezwartą a to co strony sobie świadczyły powinny sobie zwrócić, a za świadczone usługi i korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie. Jedna uwaga: ze zd. 2 § 2 art. 395 k.c. wynika, że w przypadku umów polegających na świadczeniu usług i korzystaniu  z rzeczy, czyli tzw.  umów ciągłych,   skutek odstąpienia od umowy jest skutkiem ex nunc. Strony mogą uzgodnić, że odstąpienie wywrze skutki od innej chwili niż ex tunc. 

Regulacja art. 395 § 2 k.c. ma charakter dyspozytywny i strony mogą odmiennie ukształtować skutki odstąpienia od umowy.

Kodeks cywilny nie wprowadza żadnych ograniczeń co do typu umowy, w których strony umowy mogą zastrzegać prawo odstąpienia. Ograniczeniem jest jednak treść art. 353(1) k.c., co oznacza że wprowadzeniu od umowy możliwości odstąpienia od niej może się sprzeciwiać natura stosunku prawnego.

Jeżeli zobowiązanie ma charakter ciągły, skutkiem odstąpienia jest unicestwienie umowy na przyszłość (ex nunc) i odstąpienie nie narusza spełnionych świadczeń ciągłych. Zauważyć w tym miejscu należy, że w  umowach tworzących stosunek prawny ciągły sposób jego zakończenia regulują w zasadzie przepisy o wypowiedzeniu umów tworzących ten stosunek ciągły (np. najem, dzierżawa). Poza obowiązujące uregulowania dopuszczają swobodę odstąpienia przy niektórych rodzajach umów (umowa zlecenia).

Możliwe jest również umowne odstąpienie od umowy przenoszącej własność nieruchomości. Ale skutek odstąpienie będzie ograniczony do skutku zobowiązujące i do przeniesienia własności nieruchomości konieczne będzie zawarcie przez strony umowy rozporządzającej.

Tytulem uwagi końcowej : przepisy regulujące ustawowe prawo odstąpienia od umowy (art. 491 k.c.)  nie mają zastosowania do umownego prawa odstąpienia od umowy. Są to dwie różne „rzeczy”.