Dziedziczenie roszczenia o zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej.
data dodania: 2016-06-30
Roszczenia o zadośćuczynienie za szkody spowodowane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia przechodzą na spadkobierców poszkodowanego, jeżeli zostały uznane na piśmie lub zostało o nie zostało wytoczone powództwo za życie osoby uprawnionej do zadośćuczynienia (art. 445 § 3 k.c.). Przepis art. 445 § 3 k.c. nie ma swojego odpowiednika w art. 446 k.c. regulującego roszczenia odszkodowawcze za szkody majątkowe. Mimo zatem, że w art. 445 k.c. i art. 446 § 4 k.c. mamy do czynienia z podobnymi roszczeniami o zadośćuczynienie powstaje pytanie czy te roszczenia podlegają dziedziczeniu na tych samych zasadach?
Roszczenie o zadośćuczynienia wynikające z art. 446 § 4 k.c. ma charakter osobisty i jest ściśle związane z dochodzącą je osobą. W rezultacie, zgodnie z art. 922 § 2 k.c., nie podlega ono dziedziczeniu na zasadach ogólnych, bo do spadku nie należą prawa zmarłego ściśle związane z jego osobą. Roszczenia o zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. nie dotyczy wprost żaden przepis o treści podobnej do art. do art. 445 § 3 k.c. (dziedziczność roszczenia o zadośćuczynienia za spowodowania uszkodzenia ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia w razie uznania tego roszczenia na piśmie lub wytoczenia o nie powództwa za życia poszkodowanego) lub art. 448 k.c. (dziedziczność roszczenia za naruszenie praw osobistych).
Sąd Najwyższy (uchwała z dnia 12.12.2013 r. sygn. III CZP 74/13) uznał, że okoliczność, że roszczenie za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej ma ściśle osobisty charakter nie podważa tezy o dziedziczności tego roszczenia. Czyli : brak regulacji w art. 446 § 4 k.c. podobnej do regulacji zawartej w art. 445 § 3 i w art. 448 zd. 2 k.c. nie oznacza, że określone w tym przepisie roszczenie nie jest dziedziczne.
SN argumentuje, że art. 446 § 4 k.c. nie kreuje nowego dobra osobistego, które ma podlegać odmiennej regulacji niż wszystkie inne dobra osobiste. Celem wprowadzenia tego przepisu (ustawa z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw) było zwiększenie ochrony ofiar wypadków komunikacyjnych przez ułatwienie najbliższym członkom rodziny zmarłego dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne rekompensujące im ból, cierpienie oraz rozpacz po stracie osoby bliskiej.
W orzecznictwie bez większych sporów uznano, że wejście w życie ustawy z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, a dokładnie art. 446 § 4 k.c., nie oznacza „powstania” nowego prawa osobistego, ale oznacza jedynie wyraźne potwierdzenia stanu już istniejącego.
Dlatego też uznano również, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę także wtedy, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., a więc przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. (ustawa z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw).
Zatem skoro funkcją art. 446 § 4 k.c. jest ochrona dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie to nie ma zatem uzasadnienia twierdzenie, że roszczenie o zadośćuczynienie za naruszenie każdego dobra innego osobistego, (np. w postaci godności, tajemnicy korespondencji, dobrego imienia) może przechodzić na spadkobierców na podstawie art. 448 w związku z art. 445 § 3 k.c., a nie jest to możliwe w wypadku zadośćuczynienia określonego w art. 446 § 4 k.c. Nie ma bowiem żadnego uzasadnienia by czynić takie rozróżnienie.
Dlatego też należy uznać, że skoro zatem przepis art. 446 § 4 k.c. nie reguluje dziedziczności roszczenia, to do dziedziczności roszczenia uregulowanego w tym przepisie ma zastosowanie art. 448 w związku z art. art. 445 § 3 k.c.
Sąd Najwyższy (uchwała z dnia 12.12.2013 r. sygn. III CZP 74/13) uznał, że okoliczność, że roszczenie za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej ma ściśle osobisty charakter nie podważa tezy o dziedziczności tego roszczenia. Czyli : brak regulacji w art. 446 § 4 k.c. podobnej do regulacji zawartej w art. 445 § 3 i w art. 448 zd. 2 k.c. nie oznacza, że określone w tym przepisie roszczenie nie jest dziedziczne.
SN argumentuje, że art. 446 § 4 k.c. nie kreuje nowego dobra osobistego, które ma podlegać odmiennej regulacji niż wszystkie inne dobra osobiste. Celem wprowadzenia tego przepisu (ustawa z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw) było zwiększenie ochrony ofiar wypadków komunikacyjnych przez ułatwienie najbliższym członkom rodziny zmarłego dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne rekompensujące im ból, cierpienie oraz rozpacz po stracie osoby bliskiej.
W orzecznictwie bez większych sporów uznano, że wejście w życie ustawy z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, a dokładnie art. 446 § 4 k.c., nie oznacza „powstania” nowego prawa osobistego, ale oznacza jedynie wyraźne potwierdzenia stanu już istniejącego.
Dlatego też uznano również, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę także wtedy, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., a więc przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. (ustawa z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw).
Zatem skoro funkcją art. 446 § 4 k.c. jest ochrona dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie to nie ma zatem uzasadnienia twierdzenie, że roszczenie o zadośćuczynienie za naruszenie każdego dobra innego osobistego, (np. w postaci godności, tajemnicy korespondencji, dobrego imienia) może przechodzić na spadkobierców na podstawie art. 448 w związku z art. 445 § 3 k.c., a nie jest to możliwe w wypadku zadośćuczynienia określonego w art. 446 § 4 k.c. Nie ma bowiem żadnego uzasadnienia by czynić takie rozróżnienie.
Dlatego też należy uznać, że skoro zatem przepis art. 446 § 4 k.c. nie reguluje dziedziczności roszczenia, to do dziedziczności roszczenia uregulowanego w tym przepisie ma zastosowanie art. 448 w związku z art. art. 445 § 3 k.c.