Zarzut przedawnienia roszczeń odszkodowawczych a 5 k.c
data dodania: 2016-09-30
Zarzut przedawnienia polega na tym, że w razie jego podniesienia zobowiązanie staje się zobowiązaniem naturalnym (niezaskarżalnym). Jest on środkiem obrony pozwanego w procesie przeciwko żądaniu powoda i w razie jego skutecznego podniesienia powództwo podlega oddaleniu. Przedawnieniu podlegają też roszczenia odszkodowawcze o naprawienie szkód majątkowych i osobowych będących skutkiem czynu niedozwolonego.
Korzystanie z zarzutu przedawnienia jest niewątpliwie korzystaniem ze swojego prawa podmiotowego. I niestety dla pozwanego, a na szczęście dla powoda podlega ocenie przez 5 k.c.
Korzystanie z zarzutu przedawnienia jest niewątpliwie korzystaniem ze swojego prawa podmiotowego. I niestety dla pozwanego, a na szczęście dla powoda podlega ocenie przez 5 k.c.
Roszczenia odszkodowawcze podlegają z zasady trzy letniemu przedawnieniu licząc od dnia dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, przy czym nie później niż po dziesięciu latach od dnia zaistnienia zdarzenia wywołującego szkodę (art. 442 (1) § 1 k.c.).
Jeżeli jednak szkoda jest następstwem zbrodni lub występku to roszczenie o jej naprawienie przedawnia się po upływie dwudziestu lat od dnia ich popełnienia bez względu na to kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (art. 442 (1) § 2 k.c.).
Dalej należy pamiętać, że roszczenia o naprawienie szkody na osobie nie może się skończyć wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (art. 442 (1) § 3 k.c.). Czyli odnośnie roszczeń o naprawienie tych szkód nie są one ograniczone dziesięcioletnim termin przedawnienia liczonym od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Powód dochodząc roszczeń odszkodowawczych przeciwko sprawcy deliktu musi się liczyć z tym, że pozwany sprawca podniesie zarzut przedawnienia dochodzonych w stosunku do niego roszczeń. Jest to zwykły sposób obrony pozwanego prowadzący w razie uwzględnienia przez sąd słuszności tego zarzutu do oddalenia powództwa.
Z kolei art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Wówczas takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
W razie podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia wobec wielu roszczeń odszkodowawczych dojdzie do kolizji wartości chronionych prawem. Z jednej bowiem strony chronioną przez prawo wartością jest to, że powinna zostać zawsze naprawiona szkoda spowodowana utratą zdrowia, wywołana uszkodzeniem ciała albo krzywda spowodowana doznanymi cierpieniami spowodowanymi utratą najbliższej osoby, a z drugiej strony chronioną przez prawo wartością jest stabilizacja (pewność) stosunków prawnych osiąganą m.in. przez instytucję przedawnienia.
Tę kolizję wartości można rozwiązać stosując normę wyrażoną w art. 5 k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, iż zastosowanie art. 5 k.c. dla rozstrzygnięcia konfliktu między potrzebą stabilizacji stosunków prawnych a potrzebą zapewnienia możliwości uzyskania przez pokrzywdzonego odszkodowania sąd powinien wziąć pod uwagę interesy i postawy poszkodowanego i sprawcy szkody na tle całokształtu okoliczności sprawy (SN w uchwale z 17.02.2006 r., III CZP 84/05, SN w wyroku z 28.11.1967r., I PR 415/67, wyroku z 07.06.2000r., II CKN 522/99, w wyroku 25.02.2010r., V CSK 242/09,w wyroku z 10.04.2013r., IV CSK 611/12).
To co powinien uwzględnić sąd badając dopuszczalność podniesienia zarzutu przedawnienia to rodzaj dochodzonego roszczenia, dolegliwość doznanych przez poszkodowanego następstw, przyczyna opóźnienia powoda w dochodzeniu roszczeń i czas trwania tego opóźnienia. Z kolei po stronie sprawcy szkody znaczenie będzie miało np. stopień natężenie bezprawności działań, nasilenie umyślności i zawinienia postępowania, rodzaj naruszonych zasad postępowania, zachowanie się ujawnieniu szkody.
Pamiętać trzeba, że nieuzasadnione wstrzymywanie się z wniesieniem powództwa, a zwłaszcza przez długi czas raczej skłoni sąd do uznania za dopuszczalne powołanie się przez pozwanego na zarzut przedawnienia (SN w wyroku z 09.08.2016 r., II CSK 719/15).
Jeżeli jednak szkoda jest następstwem zbrodni lub występku to roszczenie o jej naprawienie przedawnia się po upływie dwudziestu lat od dnia ich popełnienia bez względu na to kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (art. 442 (1) § 2 k.c.).
Dalej należy pamiętać, że roszczenia o naprawienie szkody na osobie nie może się skończyć wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (art. 442 (1) § 3 k.c.). Czyli odnośnie roszczeń o naprawienie tych szkód nie są one ograniczone dziesięcioletnim termin przedawnienia liczonym od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Powód dochodząc roszczeń odszkodowawczych przeciwko sprawcy deliktu musi się liczyć z tym, że pozwany sprawca podniesie zarzut przedawnienia dochodzonych w stosunku do niego roszczeń. Jest to zwykły sposób obrony pozwanego prowadzący w razie uwzględnienia przez sąd słuszności tego zarzutu do oddalenia powództwa.
Z kolei art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Wówczas takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
W razie podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia wobec wielu roszczeń odszkodowawczych dojdzie do kolizji wartości chronionych prawem. Z jednej bowiem strony chronioną przez prawo wartością jest to, że powinna zostać zawsze naprawiona szkoda spowodowana utratą zdrowia, wywołana uszkodzeniem ciała albo krzywda spowodowana doznanymi cierpieniami spowodowanymi utratą najbliższej osoby, a z drugiej strony chronioną przez prawo wartością jest stabilizacja (pewność) stosunków prawnych osiąganą m.in. przez instytucję przedawnienia.
Tę kolizję wartości można rozwiązać stosując normę wyrażoną w art. 5 k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, iż zastosowanie art. 5 k.c. dla rozstrzygnięcia konfliktu między potrzebą stabilizacji stosunków prawnych a potrzebą zapewnienia możliwości uzyskania przez pokrzywdzonego odszkodowania sąd powinien wziąć pod uwagę interesy i postawy poszkodowanego i sprawcy szkody na tle całokształtu okoliczności sprawy (SN w uchwale z 17.02.2006 r., III CZP 84/05, SN w wyroku z 28.11.1967r., I PR 415/67, wyroku z 07.06.2000r., II CKN 522/99, w wyroku 25.02.2010r., V CSK 242/09,w wyroku z 10.04.2013r., IV CSK 611/12).
To co powinien uwzględnić sąd badając dopuszczalność podniesienia zarzutu przedawnienia to rodzaj dochodzonego roszczenia, dolegliwość doznanych przez poszkodowanego następstw, przyczyna opóźnienia powoda w dochodzeniu roszczeń i czas trwania tego opóźnienia. Z kolei po stronie sprawcy szkody znaczenie będzie miało np. stopień natężenie bezprawności działań, nasilenie umyślności i zawinienia postępowania, rodzaj naruszonych zasad postępowania, zachowanie się ujawnieniu szkody.
Pamiętać trzeba, że nieuzasadnione wstrzymywanie się z wniesieniem powództwa, a zwłaszcza przez długi czas raczej skłoni sąd do uznania za dopuszczalne powołanie się przez pozwanego na zarzut przedawnienia (SN w wyroku z 09.08.2016 r., II CSK 719/15).