Na podstawie rękojmi sprzedający odpowiada za to, że wydana kupującemu rzecz ma wadę: fizyczną lub prawną. Wadą fizyczną jest to, że rzecz jest niezgodna z umową (art. 556 (1) § 1 k.c.). Wg ustawodawcy wada fizyczna w szczególności polega na tym, że rzecz nie ma właściwości, które powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo ze względu na cel wynikający z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy; na tym, że rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedający kupującego zapewnił; na tym, że rzecz nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowę a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia rzeczy albo na tym że rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym. Wadą fizyczną jest również nieprawidłowe zamontowanie rzeczy i jej uruchomienie, jeżeli rzecz zamontował i uruchomił sprzedawca lub osoba trzecia za którą sprzedawca odpowiada albo też jeżeli to kupujący zamontował i uruchomił rzecz zgodnie z instrukcją otrzymaną od sprzedawcy (art. 556 (1) § 3 k.c.).

Wada prawna polega na tym, że sprzedana rzecz stanowi własność osoby trzeciej albo jest obciążona prawem osoby trzeciej albo jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu(art.556 (3) k.c.).

Odpowiedzialność na podstawie rękojmi polega na tym, że sprzedawca odpowiada za te wady rzeczy sprzedanej, które ujawniły się po wydaniu rzeczy kupującemu, ale które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego albo które wynikły z przyczyny istniejącej w rzeczy w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (art. 559 k.c.).

Po zmianach wprowadzonych ustawą o prawach konsumenta kupujący – konsument nie jest zobowiązany do zachowania aktów staranności, których niezachowanie prowadziło do utraty roszczeń z rękojmi. Obecnie kupujący konsument może dochodzić roszczeń z z tytułu rękojmi w całym okresie trwania rękojmi. Inaczej jest jeżeli kupującym jest przedsiębiorca. Jego obciąża obowiązek zbadania rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach danego rodzaju (art. 563 § 1 k.c.) z tym jednak zastrzeżenie, że pomimo niezbadania rzeczy kupujący przedsiębiorca zachowuje uprawnienia z rękojmi jeżeli sprzedawca wiedział o wadzie albo zapewnił kupującego, że rzecz nie ma wady.

Na podstawie rękojmi kupujący może : (i) żądać obniżenia ceny, (ii) odstąpić od umowy, (iii) żądać wymiany rzeczy na rzecz wolną od wad i (iv) żądać usunięcia wad (art. 560 i art. 561 k.c.). Charakter tych uprawnień nie jest do końca jasny i trudno jest definitywnie przesądzić które z nich mają charakter uprawnień prawokształtujących a które mają charakter roszczeń (to temat na kolejny wpis).

Sprzedawca w razie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo żądania obniżenia ceny może „unicestwić”te uprawnienia kupującego przez wymianę rzeczy lub usunięcie wad. Wymiana rzeczy lub usunięcie wad muszą być przedsięwzięte przez sprzedającego niezwłocznie i nie mogą powodować dla kupującego nadmiernych niedogodności. Tego uprawnienie sprzedający nie ma jeżeli rzecz była już wymieniana labo sprzedawca nie wymienił rzeczy na wolną od wada lub wad nie usunął (art. 560 § 1 k.c.). Jeżeli jednak kupującym jest konsument może on w razie zaproponowania przez sprzedawcę usunięcia wad żądać wymiany rzeczy na wolną do wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wad, chyba że te żądania kupującego konsumenta byłby niemożliwe albo pociągałyby dla sprzedawcy nadmierne koszty w porównaniu do jego propozycji (art. 560 § 2 k.c.). Kupującemu nie przysługuje uprawnienie do odstąpienia od umowy jeżeli wada jest nieistotna (art. 560 § 4 k.c.). W razie otrzymania żądania wymiany rzeczy albo usunięcie wad sprzedający może odmówił wymiany lub usunięcia jeżeli byłoby to niemożliwe albo „w porównaniu z drugim sposobem” wymagało nadmiernych kosztów. Jeżeli kupujący jest przedsiębiorcą to dodatkowo sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy albo usunięcia wady jeżeli koszty wykonania tych czynności byłyby wyższe niż wartość sprzedanej rzeczy (art. 561 § 3 k.c.).

Jeżeli rzecz została zamontowana kupujący w ramach rękojmi może żądać od sprzedawcy zdemontowanie rzeczy i ponownego zamontowania po dokonaniu przez sprzedawcę wymiany rzeczy albo usunięcie wady rzeczy (art. 556 (1) § 1 k.c.), a jeżeli sprzedawca tego wykona może to zrobić na jego koszt. Sprzedawca może odmówić zdementowania i ponownego zamontowania jeżeli koszt tych czynności jest wyższy niż cena wadliwej rzeczy (art. 556 (1) § 2 k.c.). Ale jeżeli kupującym jest konsument to sprzedawca nie może odmówić demontażu i ponownego montażu, ale kupujący ponosi ich koszty ponad cenę wadliwej rzeczy albo też kupujący konsument może żądać od sprzedawcy zapłaty kosztów demontażu i ponownego montażu do wysokości ceny wadliwej rzeczy.

Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione (art. 561 (5).

Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć albo wyłączyć, ale jeżeli kupujący jest konsumentem to odgraniczeniu albo wyłączenie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi jest możliwe tylko wówczas gdy przepis szczególny na to pozwala. Jeżeli sprzedawca podstępnie wadę zataił to ograniczenie albo wyłączeniu odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne (art. 558 k.c.).

Oczywiście w imię pewności stosunków prawnych rękojmie nie może trwać nieskończenie dług co by prowadziło do tego, że sprzedający cały czas pozostawałby potencjalnie zobowiązany z tytułu rękojmi. Dlatego uprawnienia kupującego z rękojmi są ograniczone terminami. Obecnie sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi przez okres 2 lat od dnia wydania kupującemu rzeczy i przez okres 5 lat od dnia wydania kupującemu nieruchomości (art. 568 § 1 k.c.). W tych terminach aby zachować uprawnienia z tytułu rękojmi kupujący musi stwierdzić wadę rzeczy. Roszczenia o usunięcie wady lub wymianę rzeczy przedawniają się po upływie roku od dnia stwierdzenia wady, ale jeżeli kupujący jest konsumentem te terminy przedawnienie nie mogą upłynąć przed upływem w/w terminów stwierdzenia wady (art. 568 § 2 k.c.).

Jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy sprzedawca jest zwolniony z rękojmi (art. 557 § 2 k.c.). Jeżeli kupujący o wadzie wiedział w chwili wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku lub mających powstać w przyszłości to nie przysługują mu uprawnienia z tytułu rękojmi (art. 557 § 2 k.c.). Nie dotyczy to jednak konsumenta, który w takich przypadkach zachowuje uprawnienia z tytuły rękojmi.

Ustawa o prawach konsumenta w sposób istotny zmieniła również rozkład ciężaru dowody w sporach, których podstawą jest rękojmia. Obecnie to sprzedawca, chcąc się uwolnić od odpowiedzialności na podstawie rękojmi, powinien wykazać, że przyczyny wady nie tkwiła w sprzedawanej rzeczy w momencie przejście niebezpieczeństwa na kupującego.