Który wierzyciel może żądać zakazu prowadzania działalności gospodarczej dla członka zarządu?
data dodania: 2017-03-17
Jedną z sankcji, która może dotknąć osobę zobowiązaną z mocy przepisów do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, która w wymaganym przepisami terminie tego wniosku ze swojej winy nie złożyła, jest orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa handlowego, spółdzielni lub stowarzyszenia (art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego).
Wniosek o orzeczenie powyższego zakazu może m.in. złożyć wierzyciel (art. 376 Prawa upadłościowego). Wierzyciel w rozumieniu tego przepisu do podmiot, wobec którego upadły jest dłużnikiem. Wydawałoby się, że takie rozumienie użytego określenie nie powinno powodować trudności, ale konkretnych sytuacjach pojawiają się problemy co do uznania czy dany podmiot jest wierzycielem uprawnionym do złożenia wniosku o orzeczenia ww. zakazu. Jedną z takich wątpliwości zajął się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28.09.2016r. sygn. akt III CZP 48/16.
Wniosek o orzeczenie powyższego zakazu może m.in. złożyć wierzyciel (art. 376 Prawa upadłościowego). Wierzyciel w rozumieniu tego przepisu do podmiot, wobec którego upadły jest dłużnikiem. Wydawałoby się, że takie rozumienie użytego określenie nie powinno powodować trudności, ale konkretnych sytuacjach pojawiają się problemy co do uznania czy dany podmiot jest wierzycielem uprawnionym do złożenia wniosku o orzeczenia ww. zakazu. Jedną z takich wątpliwości zajął się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28.09.2016r. sygn. akt III CZP 48/16.
O co chodziło w sprawie? W sprawie naczelnik urzędu skarbowego złożył wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wobec członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który nie był tym członkiem zarządu w chwili gdy wierzytelność podatkowa (podatek od towarów i usług) powstała i stała się wymagalne. Konkretnie wyglądało to tak, że ta osoba była członkiem zarządu od maja 2013r., wierzytelnością był podatek do towarów i usług za kwiecień 2014r. (płatny 25 maja 2014r.). Naczelnik Urzędu Skarbowego twierdził również we wniosku, że spółka stała się niewypłacalna w rozumieniu prawa upadłościowego już w 2012r. Naczelnik urzędu skarbowego złożył również wniosek o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ale został on oddalony, bo majątek spółki był niewystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
W taki stanie faktycznym wyłoniło się pytanie : czy wierzycielem w rozumieniu art. 376 ust. 1 Prawa upadłościowego jest każdy wierzyciel czy tylko ten wierzyciel którego wierzytelność istniała w tym momencie, w którym osoba, której dotyczy wniosek o orzeczenie pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia funkcji, pełniła funkcję członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
Sąd Najwyższy wskazał, że art. 376 ust. 1 Prawa upadłościowego nie zawiera warunku, że wniosek o orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej i sprawowania funkcji wymienionych w art. 373 ust. 1 pkt 1) Prawa upadłościowego, może złożyć jedynie wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili pełnienia przez osobę, której wniosek dotyczy funkcji członka zarządu spółki z o.o. argumentując dodatkowo, że w konkretnych przypadkach mogą być problemu z ustaleniem czy w danej chwili wierzytelność istnieje.
Ponadto SN wyjaśnił, że wprawdzie można mówić, że art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego służy zabezpieczeniu indywidualnego interesu wierzyciela, który został pokrzywdzony działaniem członka zarządu w taki sposób, że niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości doprowadziło do tego, że wierzytelność tego wierzyciela zostało zaspokojono w mniejszym stopniu niż byłaby zaspokojona gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w wymaganym czasie, to nie oznacza to, że legitymowanym do złożenia wniosku o orzeczenia zakazu prowadzenia działalności i sprawowanie funkcji wymienionych w art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego jest tylko ten wierzyciel. Wynika to z tego, że celem postępowania o orzeczenie tego zakazu jest czasowe wyeliminowanie z obrotu gospodarczego nierzetelnego dłużnika (upadłego) bądź jego nierzetelnych zarządców. Celem ten jest realizowany dla wszystkich biorących udział w obrocie gospodarczym, co oznacza, że art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego w rzeczywistości nie realizuje interesu indywidualnego konkretnego wierzyciela ale realizuje interes publiczny.
Z kolei to czy działania członka zarządu spółki z o.o. doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli, w tym wierzyciela składającego wniosek, jest badane w postępowaniu o orzeczenia zakazu na podstawie art. 373 ust. 2 Prawa upadłościowego, a zatem nie na etapie badania legitymacji wierzyciela do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu z art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego. Poza tym SN wskazał, że w konkretnych sytuacjach może nie być jasne czy postępowania osoby zobowiązanej do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości doprowadziło do pokrzywdzenia konkretnego wierzyciela.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ocena czy wierzytelność wnioskodawcy istniała w chwili pełnienia przez osobę, której wniosek dotyczy, prowadziłaby do poważnych komplikacji przy ocenie legitymacji konkretnego wierzyciela. Chodzi o to, że w takiej sytuacji sąd po pierwsze musiałby ustalić chwilę powstania wierzytelności, ustalać czy powstała ona w chwili pełnienie przez daną osobę funkcji członka zarządy i następnie ustalać kiedy powstały przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Oznaczałoby to, że ocena legitymacji warunkowana oznaczałaby rozważanie okoliczności istotnych dla merytorycznego badania wniosku, podczas gdy zdaniem Sądu Najwyższego ocena ta powinna poprzedzać takie badanie. W końcu trzeba mieć też na uwadze, że w okresie istnienia podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością skład zarządu spółki może ulegać wielu zmianom i mogą w tym okresie powstawać kolejne zobowiązania dłużnika, co prowadziłoby do tego że niezwykle trudne byłoby ustalenie, który wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku o orzeczenia zakazu prowadzenia działalności i sprawowania funkcji wymienionych w art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego, gdy przyjąć, że legitymowanym do złożenia tego wniosku jest tylko wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili pełnienia przez członka zarządu swoich obowiązków.
Z tych wyżej opisanych względów Sąd Najwyższy uznał, że legitymowany do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z powodu niezgłoszenia przez niego w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki jest także ten wierzyciel, którego wierzytelność powstała po zaprzestaniu pełnienia przez tego członka zarządu spółki z o.o. funkcji członka zarządu.
W taki stanie faktycznym wyłoniło się pytanie : czy wierzycielem w rozumieniu art. 376 ust. 1 Prawa upadłościowego jest każdy wierzyciel czy tylko ten wierzyciel którego wierzytelność istniała w tym momencie, w którym osoba, której dotyczy wniosek o orzeczenie pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia funkcji, pełniła funkcję członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
Sąd Najwyższy wskazał, że art. 376 ust. 1 Prawa upadłościowego nie zawiera warunku, że wniosek o orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej i sprawowania funkcji wymienionych w art. 373 ust. 1 pkt 1) Prawa upadłościowego, może złożyć jedynie wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili pełnienia przez osobę, której wniosek dotyczy funkcji członka zarządu spółki z o.o. argumentując dodatkowo, że w konkretnych przypadkach mogą być problemu z ustaleniem czy w danej chwili wierzytelność istnieje.
Ponadto SN wyjaśnił, że wprawdzie można mówić, że art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego służy zabezpieczeniu indywidualnego interesu wierzyciela, który został pokrzywdzony działaniem członka zarządu w taki sposób, że niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości doprowadziło do tego, że wierzytelność tego wierzyciela zostało zaspokojono w mniejszym stopniu niż byłaby zaspokojona gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w wymaganym czasie, to nie oznacza to, że legitymowanym do złożenia wniosku o orzeczenia zakazu prowadzenia działalności i sprawowanie funkcji wymienionych w art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego jest tylko ten wierzyciel. Wynika to z tego, że celem postępowania o orzeczenie tego zakazu jest czasowe wyeliminowanie z obrotu gospodarczego nierzetelnego dłużnika (upadłego) bądź jego nierzetelnych zarządców. Celem ten jest realizowany dla wszystkich biorących udział w obrocie gospodarczym, co oznacza, że art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego w rzeczywistości nie realizuje interesu indywidualnego konkretnego wierzyciela ale realizuje interes publiczny.
Z kolei to czy działania członka zarządu spółki z o.o. doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli, w tym wierzyciela składającego wniosek, jest badane w postępowaniu o orzeczenia zakazu na podstawie art. 373 ust. 2 Prawa upadłościowego, a zatem nie na etapie badania legitymacji wierzyciela do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu z art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego. Poza tym SN wskazał, że w konkretnych sytuacjach może nie być jasne czy postępowania osoby zobowiązanej do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości doprowadziło do pokrzywdzenia konkretnego wierzyciela.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ocena czy wierzytelność wnioskodawcy istniała w chwili pełnienia przez osobę, której wniosek dotyczy, prowadziłaby do poważnych komplikacji przy ocenie legitymacji konkretnego wierzyciela. Chodzi o to, że w takiej sytuacji sąd po pierwsze musiałby ustalić chwilę powstania wierzytelności, ustalać czy powstała ona w chwili pełnienie przez daną osobę funkcji członka zarządy i następnie ustalać kiedy powstały przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Oznaczałoby to, że ocena legitymacji warunkowana oznaczałaby rozważanie okoliczności istotnych dla merytorycznego badania wniosku, podczas gdy zdaniem Sądu Najwyższego ocena ta powinna poprzedzać takie badanie. W końcu trzeba mieć też na uwadze, że w okresie istnienia podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością skład zarządu spółki może ulegać wielu zmianom i mogą w tym okresie powstawać kolejne zobowiązania dłużnika, co prowadziłoby do tego że niezwykle trudne byłoby ustalenie, który wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku o orzeczenia zakazu prowadzenia działalności i sprawowania funkcji wymienionych w art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego, gdy przyjąć, że legitymowanym do złożenia tego wniosku jest tylko wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili pełnienia przez członka zarządu swoich obowiązków.
Z tych wyżej opisanych względów Sąd Najwyższy uznał, że legitymowany do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z powodu niezgłoszenia przez niego w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki jest także ten wierzyciel, którego wierzytelność powstała po zaprzestaniu pełnienia przez tego członka zarządu spółki z o.o. funkcji członka zarządu.