Pełnomocnik jako druga strona umowy.

Przez udzielenie pełnomocnictwa mocodawca, czyli ta osoba, która udziela pełnomocnictwa, upoważnia inną osobą do dokonane w jej imieniu czynności prawnej. Co do zasady ten pełnomocnik nie może być jednocześnie drugą stroną czynności prawnej (umowy) , w której reprezentuje swojego mocodawcę. Zakaz ten dotyczy sytuacji gdy pełnomocnik jest druga stroną umowy i sytuacji gdy pełnomocnik reprezentuje dwie strony czynności.
Od tej zasady istnieją jednak dwa wyjątki. Pierwszy z nich to sytuacja gdy w treści pełnomocnictwa mocodawca postanowił, że pełnomocnik może go reprezentować w czynnościach prawnych, w których jest jednocześnie druga stroną. Po drugie pełnomocnik może reprezentować swojego mocodawcę z tych czynnościach prawnych, gdzie występuje jako druga strona czynności, które nie prowadzą do naruszenia interesów mocodawcy.

Czynność, w której jedną stroną jest mocodawca reprezentowany przez pełnomocnika, zaś drugą stroną osoba będąca tym właśnie pełnomocnikiem jest określana mianem czynności prawnej „z samym sobą”. Tym pojęciem określa się też czynność prawną, w której pełnomocnik reprezentuje obie jej strony.

Art. 108 k.c. stanowi, że pełnomocnik nie może być drugą stronę czynności prawnej, której dokonuje w imieniu swojego mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenie interesów mocodawcy.

Przyjmuje się, że zezwolenie mocodawcy w treści pełnomocnictwa do dokonania czynności prawnej z pełnomocnikiem może być udzielone w sposób dorozumiany. Czyli mocodawca nie musi wyraźnie powiedzieć, że zezwala pełnomocnikowi na dokonanie czynności „z samym sobą”. Trzeba jednak pamiętać, że treść pełnomocnictwa w tym zakresie będzie interpretowana ze szczególna ostrożnością, raczej przyjmując, że takiego pozwolenia mocodawca nie udzielił. Dlatego wyłączenie zakazu musi być jednak niewątpliwe, niedwuznaczne. Oświadczanie mocodawcy wyrażające wolę upoważnienia pełnomocnika do dokonania czynności „z samym sobą” będzie interpretowana przy zastosowaniu art. 65 § 1 k.c. Jeżeli mocodawca upoważnił pełnomocnika do dokonania czynności „ z samym sobą” nie ma znaczenia czy czynność, której ma dokonać pełnomocnik zagraża interesom mocodawcy.

O tym zaś czy w danej sytuacji czynność prawna narusza interesy mocodawcy należy brać pod uwagę nie tylko to czy zachodzi kolizja między interesami mocodawcy i pełnomocnikami, ale badać rzecz szerzej tzn. badać czy wyłączona jest lub nie możliwość naruszenia interesów mocodawcy.

A jaki jest skutek tego, że pełnomocnik pomimo niezaistnienie żadnej z tych dwóch przesłanek umożliwiających mu zawarcie umowy „z samym sobą” taką umowa zawrze (zdziała inną czynność prawną)? Brzmienie art. 108 k.c. wskazuje, że skutkiem jest nieważność bezwzględna. W literaturze przyjmuje się jednak, że skutek jest taki, że czynność prawna zdziałana przez tego pełnomocnika jest tzw. czynnością niezupełną (negotium claudicans). Oznacza to, że stosując art. 103 k.c., mocodawca może potwierdzić tę czynność prawną.