Zarzut naruszenia art. 232 zd. 1 k.p.c. w apelacji czy zażaleniu nie przejdzie.
data dodania: 2017-08-29
Art. 232 zd. 1 k.p.c. stanowi, że strony są zobowiązana (dosłownie: obowiązane) wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W orzecznictwie wykształcił się w zasadzie już jednolity pogląd, że ta norma prawna jest adresowana do stron postępowania cywilnego i nie może być przez to naruszona przez sąd. Jaki jest skutek takiej wykładni? Skutek jest taki, że strona postępowania cywilnego wnosząca środek zaskarżenia w postaci apelacji, zażalenie czy skargi kasacyjnej (w przypadku skargi kasacyjnej ta niedopuszczalność wynika też z zakazu kwestionowania ustalenia faktów i oceny dowodów) nie może formułować zarzutu oparte o twierdzeniu o naruszeniu przez sąd art. 232 k.p.c.
W jaki sposób do możliwości podniesienie przez osobę wnosząca apelację lub zażalenie zarzutu naruszenia przez sąd I instancji art. 232 k.p.c. odnosi się Sąd Najwyższy? Mianowicie kwestia te jest rozstrzygana mniej więcej w następujący sposób :
„Wskazany w skardze kasacyjnej art. 232 k.p.c. nie mógł zostać naruszony przez Sąd Apelacyjny. Przepis w zdaniu pierwszym adresowany jest nie do sądu, a do stron procesu, natomiast w zdaniu drugim zawiera on normę kompetencyjną dla sądu pierwszej instancji” (II CSK 531/16 z dnia 25.05.2017r.). Podobnie w wyroku z dnia 24.03.2010r. sygn.. V CSK 310/09 Sąd Najwyższy również stwierdził, że „uregulowanie art. 232 k.p.c. jest adresowane do stron, a nie do sądu”. Podobnie w wyroku z dnia 07.11.2007r. sygn. akt II CSK 293/07 Sąd Najwyższy uznał, że : „Zarówno przepis art. 3 k.p.c. jaki i art. 232 k.p.c. zd. pierwsze jest adresowany do stron, nie do sądu. To strony bowiem obowiązane są przedstawiać dowody.” i dalej wyjaśnił, że : „Tymczasem podstawa naruszenia przepisów postępowania, mogących mieć istotny wpływ na treść wyroku, odnosi się do uchybień procesowych sądu, a nie stron. Nie może więc stanowić jej uzasadnienia przepis, którego sąd nie może naruszyć”.
Jaka praktyczna wskazów wynika dla stron postępowania cywilnego z powyższych wypowiedzi?
Najważniejszy jest taki wniosek, że nie ma sensu (nie wolno) powoływać się w środkach zaskarżenia na naruszenie przez sąd art. 232 zd. 1 k.p.c. Sąd rozpoznający ten zarzut najprawdopodobniej powołując się na wyżej przedstawione orzecznictwo „uchyli” się od rozpoznanie tego zarzutu. Czyli jeżeli chcemy kwestionować przed sądem drugiej instancji zasadność ustalenia przez sąd pierwszej instancji faktów, których strona przeciwna nie udowodniła, to nie możemy powoływać się na naruszenie przez sąd art. 232 zd. 1 k.p.c. Z kolei jeżeli stoimy po „drugiej stronie barykady” i to nasz przeciwnik procesowy sformułował taki zarzut to należy sądowi rozpatrującemu środek zaskarżenia zwrócić uwagę na niedopuszczalność formułowania przez stronę postępowania cywilnego takiego zarzutu.
A siląc się na ocenę wyżej przedstawionego stanowiska Sądu Najwyższego? Powiedziałbym, że jest ono co najmniej dyskusyjne. Wprawdzie art. 232 zd. 1 k.p.c. jeżelim czytamy go dosłownie faktycznie adresowany jest do stron postępowania, ale nie wynika z tego, że zawiera on również normę adresowaną do sądu. Wydaje się, że tą normą jest obowiązek sądu do opierania orzeczenia tylko na faktach udowodnionych przez stronę, czy też mówiąc inaczej zakaz orzekania na podstawie faktów nieudowodnionych.
„Wskazany w skardze kasacyjnej art. 232 k.p.c. nie mógł zostać naruszony przez Sąd Apelacyjny. Przepis w zdaniu pierwszym adresowany jest nie do sądu, a do stron procesu, natomiast w zdaniu drugim zawiera on normę kompetencyjną dla sądu pierwszej instancji” (II CSK 531/16 z dnia 25.05.2017r.). Podobnie w wyroku z dnia 24.03.2010r. sygn.. V CSK 310/09 Sąd Najwyższy również stwierdził, że „uregulowanie art. 232 k.p.c. jest adresowane do stron, a nie do sądu”. Podobnie w wyroku z dnia 07.11.2007r. sygn. akt II CSK 293/07 Sąd Najwyższy uznał, że : „Zarówno przepis art. 3 k.p.c. jaki i art. 232 k.p.c. zd. pierwsze jest adresowany do stron, nie do sądu. To strony bowiem obowiązane są przedstawiać dowody.” i dalej wyjaśnił, że : „Tymczasem podstawa naruszenia przepisów postępowania, mogących mieć istotny wpływ na treść wyroku, odnosi się do uchybień procesowych sądu, a nie stron. Nie może więc stanowić jej uzasadnienia przepis, którego sąd nie może naruszyć”.
Jaka praktyczna wskazów wynika dla stron postępowania cywilnego z powyższych wypowiedzi?
Najważniejszy jest taki wniosek, że nie ma sensu (nie wolno) powoływać się w środkach zaskarżenia na naruszenie przez sąd art. 232 zd. 1 k.p.c. Sąd rozpoznający ten zarzut najprawdopodobniej powołując się na wyżej przedstawione orzecznictwo „uchyli” się od rozpoznanie tego zarzutu. Czyli jeżeli chcemy kwestionować przed sądem drugiej instancji zasadność ustalenia przez sąd pierwszej instancji faktów, których strona przeciwna nie udowodniła, to nie możemy powoływać się na naruszenie przez sąd art. 232 zd. 1 k.p.c. Z kolei jeżeli stoimy po „drugiej stronie barykady” i to nasz przeciwnik procesowy sformułował taki zarzut to należy sądowi rozpatrującemu środek zaskarżenia zwrócić uwagę na niedopuszczalność formułowania przez stronę postępowania cywilnego takiego zarzutu.
A siląc się na ocenę wyżej przedstawionego stanowiska Sądu Najwyższego? Powiedziałbym, że jest ono co najmniej dyskusyjne. Wprawdzie art. 232 zd. 1 k.p.c. jeżelim czytamy go dosłownie faktycznie adresowany jest do stron postępowania, ale nie wynika z tego, że zawiera on również normę adresowaną do sądu. Wydaje się, że tą normą jest obowiązek sądu do opierania orzeczenia tylko na faktach udowodnionych przez stronę, czy też mówiąc inaczej zakaz orzekania na podstawie faktów nieudowodnionych.