Właściwość sądu w sprawach o ochronę dóbr osobistych.
data dodania: 2018-03-08
W celu ochrony dóbr osobistych kodeks cywilny przyznaje osobie, której dobra osobiste są zagrożone roszczenie o zaniechanie działań zagrażających dobrom osobistym, zaś osobie której dobra osobiste zostały naruszone roszczenie o dopełnienie czynów potrzebnych do usunięcia skutków naruszenie dóbr osobistych a dodatkowo jeżeli została mu wyrządzona szkoda naprawienia tej szkody na zasadach ogólnych.
W uchwale z dnia 15.12.2017r. w sprawia III CZP 91/17 Sąd Najwyższy ułatwił dla poszkodowanych przez naruszenie dóbr osobistych dochodzenie roszczeń przed sądami w ten sposób, że dopuścił wnoszenie powództw również przed sąd, w którego okręgu działanie sprawy naruszeń dóbr osobistych spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego.
W uchwale z dnia 15.12.2017r. w sprawia III CZP 91/17 Sąd Najwyższy ułatwił dla poszkodowanych przez naruszenie dóbr osobistych dochodzenie roszczeń przed sądami w ten sposób, że dopuścił wnoszenie powództw również przed sąd, w którego okręgu działanie sprawy naruszeń dóbr osobistych spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego.
Jaki był stan faktyczny w sprawie? Powódka dochodziła ochrony dóbr osobistych (złożenie oświadczenie o oznaczonej treści i przekazanie go pracodawcy i bankowi, w którym miała rachunek bankowy, zasądzenie zadośćuczynienia) na tej podstawie, że pozwany bezpodstawnie wszczął przeciwko niej postępowanie egzekucyjne. Bezpodstawność wszczęcia postępowania egzekucyjnego wynikała z tego, że zostało ono wszczęte po zapłacie przez powódkę dochodzonego świadczenia.
Powódka wniosła pozew do sądu właściwego na podstawie art. 35 k.p.c. wskazując, że właściwość przemienna sądu wynika z „miejsca zdarzenia wyrządzającego szkodę, ocenianego według jego skutków”. W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej i wniósł o przekazanie sprawy do sądu właściwego według właściwości ogólnej. Zdaniem pozwanego sąd właściwy według właściwości ogólnej jest właściwy również według art. 35 k.p.c. bo zdarzeniem wywołującym szkodę jest wydaniu w siedzibie pozwanego (pozwanym była spółka) przez jej organ dyspozycji złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji.
Sądem właściwym w sprawie roszczeń o naruszenie dóbr osobistych może być sąd według właściwości ogólnej czyli według miejsca zamieszkania sprawcy naruszenia dóbr osobistych (art. 27 §1 k.p.c.) lub siedziby jeżeli sprawcą jest osoba fizyczna (art. 30 k.p.c.) albo według właściwości przemiennej sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 35 k.p.c.).
Właściwość przemienna realizuje zasadą swobody dostępu stron wymiaru sprawiedliwości wyrażająca się w ten sposób, że powód w pewnych okolicznościach może wybrać sąd, przed którym będzie poszukiwał obrony swoich interesów.
Tu dla jasności należy zauważyć, że możliwości dochodzenia roszczeń o naruszenie dóbr osobistych przed sądem, którego właściwość powód ustalił na podstawie art. 35 k.p.c. budzi wątpliwości, ale raczej uznaje się, że skoro bezprawne jest każde działanie naruszające dobro osobiste to naruszenie dóbr osobistych jest czynem niedozwolonym i w konsekwencji uzasadnia to stosowanie art. 35 k.p.c.
Pytaniem na jakie odpowiedział w uchwale z dnia 15.12.2017r. III CZP 91/17 jest pytanie czy miejscem zdarzenia wywołującego szkodę w rozumieniu art. 35 k.p.c. jest wyłącznie miejsce zachowania sprawcy dokonującego naruszenia dóbr osobistych, czy także miejsce, w którym wystąpiła szkoda będąca skutkiem tego zachowania?
Sąd Najwyższy opowiedział się za szeroką wykładnią art. 35 k.p.c. uznając, że osoba dochodząca ochrony dobra osobistego może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego. Oznacza to, że sąd właściwy dla roszczeń o naruszenie dóbr osobistych można wytoczyć również przed sąd, w którego okręgu skutek działania sprawcy naruszenia dóbr osobistych nastąpił, przy czym chodzi o ten skutek działania, który doprowadził do naruszenie dóbr osobistych lub zagrożenia naruszenia dóbr osobistych.
W w/w uchwale SN zwrócił uwagę, że ustalanie sądu właściwego na podstawie właściwości przemiennej preferuje szeroko rozumiany interes strony powodowej, a ten interes jest szczególnie widoczny w sprawach o roszczenia wywodzone z czynu niedozwolonego. Traktowanie w odniesieniu do osób prawnych i innych podmiotów, niebędących osobami fizycznymi, miejsca ich siedziby każdorazowo jako miejsca zdarzenia wywołującego szkodę na tej podstawie, że w tym miejscu podjęto działania decyzyjne przez organy tych podmiotów lub ich przedstawicieli, prowadziłoby do tego, że sąd ustalony na podstawie art. 35 k.p.c. byłby tym samym sądem który powód ustaliłby na podstawie art. 30 k.p.c. Wynik byłby więc taki, że właściwość przemienne nie działałaby w tych przypadkach.
Powódka wniosła pozew do sądu właściwego na podstawie art. 35 k.p.c. wskazując, że właściwość przemienna sądu wynika z „miejsca zdarzenia wyrządzającego szkodę, ocenianego według jego skutków”. W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej i wniósł o przekazanie sprawy do sądu właściwego według właściwości ogólnej. Zdaniem pozwanego sąd właściwy według właściwości ogólnej jest właściwy również według art. 35 k.p.c. bo zdarzeniem wywołującym szkodę jest wydaniu w siedzibie pozwanego (pozwanym była spółka) przez jej organ dyspozycji złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji.
Sądem właściwym w sprawie roszczeń o naruszenie dóbr osobistych może być sąd według właściwości ogólnej czyli według miejsca zamieszkania sprawcy naruszenia dóbr osobistych (art. 27 §1 k.p.c.) lub siedziby jeżeli sprawcą jest osoba fizyczna (art. 30 k.p.c.) albo według właściwości przemiennej sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 35 k.p.c.).
Właściwość przemienna realizuje zasadą swobody dostępu stron wymiaru sprawiedliwości wyrażająca się w ten sposób, że powód w pewnych okolicznościach może wybrać sąd, przed którym będzie poszukiwał obrony swoich interesów.
Tu dla jasności należy zauważyć, że możliwości dochodzenia roszczeń o naruszenie dóbr osobistych przed sądem, którego właściwość powód ustalił na podstawie art. 35 k.p.c. budzi wątpliwości, ale raczej uznaje się, że skoro bezprawne jest każde działanie naruszające dobro osobiste to naruszenie dóbr osobistych jest czynem niedozwolonym i w konsekwencji uzasadnia to stosowanie art. 35 k.p.c.
Pytaniem na jakie odpowiedział w uchwale z dnia 15.12.2017r. III CZP 91/17 jest pytanie czy miejscem zdarzenia wywołującego szkodę w rozumieniu art. 35 k.p.c. jest wyłącznie miejsce zachowania sprawcy dokonującego naruszenia dóbr osobistych, czy także miejsce, w którym wystąpiła szkoda będąca skutkiem tego zachowania?
Sąd Najwyższy opowiedział się za szeroką wykładnią art. 35 k.p.c. uznając, że osoba dochodząca ochrony dobra osobistego może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego. Oznacza to, że sąd właściwy dla roszczeń o naruszenie dóbr osobistych można wytoczyć również przed sąd, w którego okręgu skutek działania sprawcy naruszenia dóbr osobistych nastąpił, przy czym chodzi o ten skutek działania, który doprowadził do naruszenie dóbr osobistych lub zagrożenia naruszenia dóbr osobistych.
W w/w uchwale SN zwrócił uwagę, że ustalanie sądu właściwego na podstawie właściwości przemiennej preferuje szeroko rozumiany interes strony powodowej, a ten interes jest szczególnie widoczny w sprawach o roszczenia wywodzone z czynu niedozwolonego. Traktowanie w odniesieniu do osób prawnych i innych podmiotów, niebędących osobami fizycznymi, miejsca ich siedziby każdorazowo jako miejsca zdarzenia wywołującego szkodę na tej podstawie, że w tym miejscu podjęto działania decyzyjne przez organy tych podmiotów lub ich przedstawicieli, prowadziłoby do tego, że sąd ustalony na podstawie art. 35 k.p.c. byłby tym samym sądem który powód ustaliłby na podstawie art. 30 k.p.c. Wynik byłby więc taki, że właściwość przemienne nie działałaby w tych przypadkach.