Podmiot tworzący (dla podmiotu leczniczego).

Ustawa o działalności leczniczej zawiera kilka oryginalnych rozwiązań (prawnych rzecz jasna) dotyczących rynku medycznego. Jednym z nich jest wyodrębnienie szczególnych rodzajów podmiotów uczestniczących w rynku medycznym jakimi są tzw. podmioty tworzące. Podmiotem tworzącym według ustawy o działalności leczniczej jest podmiot albo organ, który utworzył podmiot leczniczy będący samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej, jednostkę budżetową albo jednostką budżetową (art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o działalności leczniczej).

W dalszej części krótkie wyjaśnienie jaki podmiot jest podmiotem tworzącym, dla jakich podmiotów leczniczych istnieje podmiot tworzący i jakie są skutki wyodrębnienia w ustawie o działalności leczniczej tej kategorii podmiotów.

Co wynika z definicji pojęcia podmiotu tworzącego zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 6) ustawy o działalności leczniczej? Wynika z niej przede wszystkim to, że podmiot tworzący istnieje wyłącznie dla trzech rodzajów podmiotów leczniczych : 1) samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, 2) jednostek budżetowych i 3) jednostek wojskowych. Te podmioty lecznicze są według ustawy o działalności leczniczej podmiotami leczniczymi niebędącymi przedsiębiorcami (art. 2 ust. 1 pkt 4). Dla „rozwiązania” ewentualnych wątpliwości trzeba zauważyć, że użyte w art. 2 ust. 1 pkt 6) sformułowania „podmiot” i „organ” oznaczają to samo , tylko że „podmiot” jest określeniem cywilnym a „organ” administracyjnym np. jeżeli minister utworzy samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej to z punktu widzenia prawa cywilnego organem tworzącym jest Skarb Państwa a z punktu widzenie prawa administracyjnego minister jako organ administracji publicznej.

A „kto” z kolej może być podmiotem tworzącym? Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w art. 6 ustawy o działalności leczniczej. Zgodnie z tym uregulowaniem podmiotem tworzącym może być :

Skarb Państwa (art. 6 ust. 1) – Skarb Państwa może utworzyć podmiot leczniczy będący jednostką budżetową, jednostką wojskową lub samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej i przez to być dla nich podmiotem tworzącym;
jednostka samorządu terytorialnego (art. 6 ust. 2) – jednostka samorządu terytorialnego może utworzyć podmiot leczniczy będący jednostką budżetową lub samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej i przez to być dla nich podmiotem tworzącym;
uczelnia medyczna – uczelnia medyczna może utworzyć podmiot leczniczy będący samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej i przez to być dla niego podmiotem tworzącym.

Kolejnym pytaniem jakie należy sobie postawić jest pytanie o skutek wyodrębnienia tychże podmiotów tworzących. Skutkiem jest to, że podmioty tworzące zostały wyposażone przez ustawodawcę w szczególne rodzaju uprawnień wykonywanych w stosunku do utworzonych przez nie podmiotów leczniczych i szczególne obowiązki w stosunku do tych podmiotów leczniczych.

Spośród tych uprawnień można wymienić (jeżeli z danym uprawnieniem jest związany jakiś obowiązek podmiotu leczniczego w stosunku do utworzonego przez siebie podmiotu leczniczego to też został on wymieniony):

nałożenie przez ministra, centralny organ administracyjny albo wojewodę na samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej lub jednostkę budżetową obowiązku wykonania określonego zadania (art. 38 ust. 1 pkt 2). Z tym uprawnieniem łączą się dwa obowiązki: podmiot tworzący musi zapewnić podmiotowi leczniczemu środki na pokrycie wydatków związanych z wykonaniem zadania (art. 38 ust. 3) i jest zobowiązany do naprawienie szkody poniesionej przez podmiot leczniczy przy wykonywania powierzonego zadania (art. 38 ust. 4)
nadanie statutu podmiotowi leczniczemu niebędącemu przedsiębiorcą, czyli będącemu jednostką budżetową, jednostką wojskową i samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej (art. 42 ust. 4);
pozbawienie podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorca (czyli będącemu jednostką budżetową, jednostką wojskową i samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej) składników przydzielonego lub nabytego mienia w przypadku jego połączenia albo przekształcenia, przeprowadzanych na zasadach określonych w ustawie o działalności leczniczej (art. 43);
powoływanie i odwoływanie rady społecznej (art. 48 ust. 5). Rada społeczna jest organem doradczym i opiniodawczym dla kierownika podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą;
otrzymanie do dnia 31 maja każdego roku raportu o sytuacji ekonomiczno – finansowej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (art. 53 a). Na podstawie tego raportu podmiot tworzący dokonuje oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Tu trzeba zaznaczyć, że obowiązek przekazania podmiotowi tworzącemu tego raportu dotyczy tylko samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i nie mają tego obowiązku jednostki budżetowe i jednostki wojskowe;
określenia zasad zbycia aktywów trwałych samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (ale już nie jednostek budżetowych i jednostek wojskowych), oddanie tych składników w dzierżawę, najem, użytkowania lub użyczenie (art. 54). Te zasady muszą wymagać uzyskanie zgody pomiotu tworzącego na zbycie, wydzierżawienie, wynajęcie, oddanie w użytkowane lub użyczenie tych składników;
wyrażenie zgody na „dokonanie” czynności prawnej mającej na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (art. 54 ust. 7);
uprawnienia nadzorcza nad podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą (art. 121). W ramach tych uprawnień organ tworzący nadzoruje zgodność działań podmiotu leczniczego z prawem, statutem i regulaminem organizacyjnym pod względem celowości, gospodarności i rzetelności. Podmiot tworzący może żądać informacji, wyjaśnień i dokumentów. Najdalej idącym uprawnieniem nadzorczym podmiotu tworzącego jest możliwość rozwiązania stosunku pracy albo umowy cywilnej z kierownikiem podmiotu leczniczego w razie stwierdzenia niezgodności z prawem działań kierownika i niesunięcia przez kierownika tych niezgodności przez kierownika;

Jeżeli chodzi o obowiązki podmiotu tworzącego wobec utworzonego przez siebie podmiotu leczniczego to są one następujące :

obowiązek pokrycia straty netto samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej za rok obrotowy jeżeli ta strata nie może być pokryta przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (art. 59 ust. 2 pkt 1). Termin na pokrycie tej straty wynosi 9 miesięcy od upływu Obowiązek pokrycia straty ograniczony jest do pokrycia traty netto i kosztów amortyzacji. Zamiast pokrycia tej straty podmiot tworzący może zdecydować o likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jeżeli strata po dodaniu kosztów amortyzacji ma wartość ujemną (art. 59 ust. 2 pkt 2);
przejęcie zobowiązań i należności i całego mienia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej po jego likwidacji (art.61);
przejęcie części zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w sytuacji przekształcenia tego podmiotu w spółkę kapitałową jeżeli wartość wskaźnika zadłużenia przekroczy poziom 0,5 ustalony zgodnie z art. 71 ustawy o działalności leczniczej (art. 72 ust. 1 pkt 1). Podmiot tworzący przejmuje taką wartość zobowiązań aby wartość wskaźnika zadłużenia była nie wyższa niż 0,5. Jeżeli wartość tego wskaźnika jest niższa niż 0,5 to przy przekształceniu samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej podmiot tworzący może przejąć zobowiązania samodzielnego publicznego (art. 72 ust. 1 pkt 2).