Wspólne zamieszkiwanie jako warunek otrzymania renty rodzinnej przez wdowę lub wdowca.
data dodania: 2019-04-30
Art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych) stanowi, że : „Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspóności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.” Z tego uregulowania wynika, że małżonka - wdowa, która w dniu śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności majątkowej nie nabywa prawa do renty rodzinnej na zasadach ogólnych, ale ma prawo do renty rodzinnej pod warunkiem, że miała ustalone prawo do alimentów od zmarłego męża.
W praktyce stosowania tego przepisu pomiędzy ZUS-em a osobami starającymi się o przyznanie im renty rodzinnej dochodzi do sporów na tle tego czy byli małżonkowie pozostawali we wspólności małżeńskiej.
Poniżej klika najważniejszych tez z wyroków sądowych, jakie zapadły w sprawach dotyczących przyznania renty rodzinnej wdowie / wdowcy , w których oś sporu koncentrowała się na zagadnieniu wspólnego / oddzielnego zamieszkiwania przez małżonków:
1) Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 24.11.2016r. w sprawie sygn.. akt III AUa 1076/16 stwierdził m.in.,. że :
(i) „Warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej jest, poza spełnieniem przesłanek z art. 70 ust. 1 i 2 ustawy o rentach i emeryturach z FUS jest pozostawanie przez małżonków do dnia śmierci jednego z nich w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej.”
(ii) „Pojęcie wspólności małżeńskiej przewidziane w art. 70 ust. 3 ustawy o rentach i emeryturach z FUS obejmuje bowiem nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową
(iii) „Przyjmuje się przy tym, że oddzielne zamieszkiwanie małżonków nie jest równoznaczne z ustaniem wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o rentach i emeryturach z FUS. W szczególnej sytuacji można uznać istnienie wspólności małżeńskiej między małżonkami żyjącymi od kilkunastu lat oddzielnie i to nawet na różnych kontynentach. Niekiedy zatem konieczne jest uwzględnienie szczególnych niezależnych od woli małżonków okoliczności, które w sposób swoisty kształtują relacje małżeńskie, zwłaszcza gdy takie okoliczności jak warunki życiowe, niemożność znalezienia pracy czy też stan zdrowia są niezależne od woli stron i mogą prowadzić do okresowego, a czasami nawet wieloletniego osobnego zamieszkiwania małżonków. Takie szczególne okoliczności nie muszą automatycznie przemawiać za tezą, że pomiędzy małżonkami ustała wspólność małżeńska.”
WNIOSEK : z powyższego orzeczenie wynika, że samo oddzielne zamieszkiwanie nie jest wystarczającą przesłanką do uznania, że małżonkowie nie pozostawali we wspólności małżeńskiej. Należy zauważyć, że w tym wyroku sąd zwrócił uwagę, że mogą istnieć obiektywne powody uniemożliwiające małżonkom wspólne zamieszkiwania. Starając się o przyznanie renty rodzinnej dobrze byłoby pamiętać o wykazaniu tych okoliczności, które wskazywałaby na to, że małżonkowie przed śmiercią jednego z nich nie zamieszkiwali razem z powodów obiektywnych.
2) Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 22 marca 2016r. (sygn.. akt III AUa 1381/15) stwierdził, że : „Brak wspólnego zamieszkiwania nie przesądza jednak jednoznacznie o braku podstaw do przyjęcia, że małżonków nie łączyła "wspólność małżeńska" w rozumieniu art. 70 ust. 1 ustawy o rentach i emeryturach z FUS W niektórych wyjątkowych przypadkach oddzielne zamieszkiwanie małżonków nie jest równoznaczne z ustaniem wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o rentach i emeryturach z FUS.”
WNIOSEK: Z tego orzeczenia z kolei wynika, że małżonkowie mogą pozostawać we wspólności małżeńskiej nawet pomimo tego, że oddzielnie mieszkają. Należy jednak pamiętać, że sąd dopuścił taką sytuację na zasadzie wyjątku , czyli jednak zasadą jest to, że małżonkowie powinni zamieszkiwać razem.
3) Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 21 lutego 2013r. sygn.. akt III AUa 793/12 stwierdził, że : „ Osobne zamieszkiwanie małżonków przy braku obiektywnych przeszkód do wynajęcia (lub zakupu) wspólnego mieszkania, prowadzenie osobnych gospodarstw domowych, posiadanie odrębnych majątków (i kont bankowych), udzielenie upoważnienia do dysponowania rachunkiem bankowym przez jednego z nich innemu członkowi swojej rodziny - to okoliczności mogące świadczyć o braku wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”
WNIOSEK: podobnie jak w wyroku powyższym Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, Sąd Apelacyjny w Katowicach również uznał, że powinny istnieć obiektywne przeszkody uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie małżonków.
4) Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 09 października 2014r, sygn. akt III AUa 394/14) stwierdził, że : „Orzecznictwo jako okoliczności, mogące świadczyć o braku wspólności małżeńskiej wskazuje: osobne zamieszkiwanie małżonków przy braku obiektywnych przeszkód do wynajęcia (lub zakupu) wspólnego mieszkania, prowadzenie osobnych gospodarstw domowych, posiadanie odrębnych majątków (i kont bankowych), pozostawania w konkubinacie przez jednego z małżonków”.
WNIOSEK: W powyższym wyroku Sąd też uznał że oddzielne zamieszkiwania małżonków jest czymś wyjątkowym i aby uznać, że pomimo tego oddzielnego zamieszkiwania małżonkowie pozostają we wspólności małżeńskiej, to powinny istnieć obiektywne przeszkody uniemożliwiające to wspólne zamieszkiwanie.
5) Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 9 maja 2014r. (sygn. akt III AUA 1480/13) stwierdził, że : „ Za wspólność małżeńską uważa się rzeczywisty związek łączący oboje małżonków, obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra rodziny. „
WNIOSEK: w tym wyroku jako na element wskazujący na istnienie wspólności małżeńskiej sąd wskazał na wspólne zamieszkiwanie małżonków.
6) Sąd Okręgowy w Suwałkach w wyroku z dnia 17 września 2013r. sygn. akt III U 331/13 stwierdził, że : „ Formalne istnienie wspólności majątkowej (ustawowej) nie wystarcza do przyjęcia, że małżonkowie pozostawali ze sobą we wspólności małżeńskiej, to w sprawie uznać jednak należało, że odwołujący się pozostawał ze swoją zmarłą żoną G. J. w faktycznej wspólności małżeńskiej poprzez wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.”.
WNIOSEK : w tym wyroku Sąd też uznał, że wspólne zamieszkiwania uzasadnia uznanie, że małżonkowie pozostawali we wspólności małżeńskiej
7) Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2009r. sygn. akt I UK 184/09 stwierdził, że: „ W przypadku oddzielnego zamieszkiwania, pozostawania w konkubinacie, wystąpienia o rozwód, zniesienia wspólności majątkowej i znęcania się nad żoną ustalenie pozostawania we wspólności małżeńskiej wymaga bardziej wnikliwego ustalenia na czym polegały ewentualne więzi faktyczne”.
WNIOSEK : W tym wyroku SN uznał, że oddzielne zamieszkiwanie może uzasadniać uznanie, że małżonkowie nie pozostawali we wspólności małżeńskiej
PODSUMOWANIE : Z powyższych wyroków wynika, że oddzielne zamieszkiwania automatycznie nie oznacza, że małżonków nie łączy wspólność małżeńska. Jednak aby tak było tzn. aby uznać że pomimo oddzielnego zamieszkiwania małżonków łączy wspólność małżeńska powinny istnieć obiektywne przeszkody uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie.
1) Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 24.11.2016r. w sprawie sygn.. akt III AUa 1076/16 stwierdził m.in.,. że :
(i) „Warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej jest, poza spełnieniem przesłanek z art. 70 ust. 1 i 2 ustawy o rentach i emeryturach z FUS jest pozostawanie przez małżonków do dnia śmierci jednego z nich w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej.”
(ii) „Pojęcie wspólności małżeńskiej przewidziane w art. 70 ust. 3 ustawy o rentach i emeryturach z FUS obejmuje bowiem nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową
(iii) „Przyjmuje się przy tym, że oddzielne zamieszkiwanie małżonków nie jest równoznaczne z ustaniem wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o rentach i emeryturach z FUS. W szczególnej sytuacji można uznać istnienie wspólności małżeńskiej między małżonkami żyjącymi od kilkunastu lat oddzielnie i to nawet na różnych kontynentach. Niekiedy zatem konieczne jest uwzględnienie szczególnych niezależnych od woli małżonków okoliczności, które w sposób swoisty kształtują relacje małżeńskie, zwłaszcza gdy takie okoliczności jak warunki życiowe, niemożność znalezienia pracy czy też stan zdrowia są niezależne od woli stron i mogą prowadzić do okresowego, a czasami nawet wieloletniego osobnego zamieszkiwania małżonków. Takie szczególne okoliczności nie muszą automatycznie przemawiać za tezą, że pomiędzy małżonkami ustała wspólność małżeńska.”
WNIOSEK : z powyższego orzeczenie wynika, że samo oddzielne zamieszkiwanie nie jest wystarczającą przesłanką do uznania, że małżonkowie nie pozostawali we wspólności małżeńskiej. Należy zauważyć, że w tym wyroku sąd zwrócił uwagę, że mogą istnieć obiektywne powody uniemożliwiające małżonkom wspólne zamieszkiwania. Starając się o przyznanie renty rodzinnej dobrze byłoby pamiętać o wykazaniu tych okoliczności, które wskazywałaby na to, że małżonkowie przed śmiercią jednego z nich nie zamieszkiwali razem z powodów obiektywnych.
2) Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 22 marca 2016r. (sygn.. akt III AUa 1381/15) stwierdził, że : „Brak wspólnego zamieszkiwania nie przesądza jednak jednoznacznie o braku podstaw do przyjęcia, że małżonków nie łączyła "wspólność małżeńska" w rozumieniu art. 70 ust. 1 ustawy o rentach i emeryturach z FUS W niektórych wyjątkowych przypadkach oddzielne zamieszkiwanie małżonków nie jest równoznaczne z ustaniem wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o rentach i emeryturach z FUS.”
WNIOSEK: Z tego orzeczenia z kolei wynika, że małżonkowie mogą pozostawać we wspólności małżeńskiej nawet pomimo tego, że oddzielnie mieszkają. Należy jednak pamiętać, że sąd dopuścił taką sytuację na zasadzie wyjątku , czyli jednak zasadą jest to, że małżonkowie powinni zamieszkiwać razem.
3) Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 21 lutego 2013r. sygn.. akt III AUa 793/12 stwierdził, że : „ Osobne zamieszkiwanie małżonków przy braku obiektywnych przeszkód do wynajęcia (lub zakupu) wspólnego mieszkania, prowadzenie osobnych gospodarstw domowych, posiadanie odrębnych majątków (i kont bankowych), udzielenie upoważnienia do dysponowania rachunkiem bankowym przez jednego z nich innemu członkowi swojej rodziny - to okoliczności mogące świadczyć o braku wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”
WNIOSEK: podobnie jak w wyroku powyższym Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, Sąd Apelacyjny w Katowicach również uznał, że powinny istnieć obiektywne przeszkody uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie małżonków.
4) Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 09 października 2014r, sygn. akt III AUa 394/14) stwierdził, że : „Orzecznictwo jako okoliczności, mogące świadczyć o braku wspólności małżeńskiej wskazuje: osobne zamieszkiwanie małżonków przy braku obiektywnych przeszkód do wynajęcia (lub zakupu) wspólnego mieszkania, prowadzenie osobnych gospodarstw domowych, posiadanie odrębnych majątków (i kont bankowych), pozostawania w konkubinacie przez jednego z małżonków”.
WNIOSEK: W powyższym wyroku Sąd też uznał że oddzielne zamieszkiwania małżonków jest czymś wyjątkowym i aby uznać, że pomimo tego oddzielnego zamieszkiwania małżonkowie pozostają we wspólności małżeńskiej, to powinny istnieć obiektywne przeszkody uniemożliwiające to wspólne zamieszkiwanie.
5) Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 9 maja 2014r. (sygn. akt III AUA 1480/13) stwierdził, że : „ Za wspólność małżeńską uważa się rzeczywisty związek łączący oboje małżonków, obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra rodziny. „
WNIOSEK: w tym wyroku jako na element wskazujący na istnienie wspólności małżeńskiej sąd wskazał na wspólne zamieszkiwanie małżonków.
6) Sąd Okręgowy w Suwałkach w wyroku z dnia 17 września 2013r. sygn. akt III U 331/13 stwierdził, że : „ Formalne istnienie wspólności majątkowej (ustawowej) nie wystarcza do przyjęcia, że małżonkowie pozostawali ze sobą we wspólności małżeńskiej, to w sprawie uznać jednak należało, że odwołujący się pozostawał ze swoją zmarłą żoną G. J. w faktycznej wspólności małżeńskiej poprzez wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.”.
WNIOSEK : w tym wyroku Sąd też uznał, że wspólne zamieszkiwania uzasadnia uznanie, że małżonkowie pozostawali we wspólności małżeńskiej
7) Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2009r. sygn. akt I UK 184/09 stwierdził, że: „ W przypadku oddzielnego zamieszkiwania, pozostawania w konkubinacie, wystąpienia o rozwód, zniesienia wspólności majątkowej i znęcania się nad żoną ustalenie pozostawania we wspólności małżeńskiej wymaga bardziej wnikliwego ustalenia na czym polegały ewentualne więzi faktyczne”.
WNIOSEK : W tym wyroku SN uznał, że oddzielne zamieszkiwanie może uzasadniać uznanie, że małżonkowie nie pozostawali we wspólności małżeńskiej
PODSUMOWANIE : Z powyższych wyroków wynika, że oddzielne zamieszkiwania automatycznie nie oznacza, że małżonków nie łączy wspólność małżeńska. Jednak aby tak było tzn. aby uznać że pomimo oddzielnego zamieszkiwania małżonków łączy wspólność małżeńska powinny istnieć obiektywne przeszkody uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie.