Niemożliwość świadczenia a ważność umowy.

Nie można zobowiązać się do świadczenia niemożliwego, bo takie zobowiązanie obowiązujące prawo cywilne uznaje za nieważne (art. 387 § 1 k.c. stanowi, że umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna). Sens tego uregulowania jest jasny. Nie ma sensu zobowiązywania się do czegoś co jest niemożliwe do osiągnięcia. Uregulowania zawarte w art. 387 § 1 k.c. co do zasady nie działa jednak w ten sposób, że zawsze zwalnia on dłużnika od obowiązku świadczenia, jeżeli dłużnik nie może spełnić świadczenia.Nie można zobowiązać się do świadczenia niemożliwego, bo takie zobowiązanie obowiązujące prawo cywilne uznaje za nieważne (art. 387 § 1 k.c. stanowi, że umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna). Sens tego uregulowania jest jasny. Nie ma sensu zobowiązywania się do czegoś co jest niemożliwe do osiągnięcia. Uregulowania zawarte w art. 387 § 1 k.c. co do zasady nie działa jednak w ten sposób, że zawsze zwalnia on dłużnika od obowiązku świadczenia, jeżeli dłużnik nie może spełnić świadczenia.

Niemożliwość świadczenia i jego wpływ na ważność (skuteczność) zobowiązania reguluje art. 387 § 1 i § 2 kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że :

„§ 1. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.

§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.”

W komentarzach do tego artykułu (R. Trzaskowski, Cz. Żuławska „Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. J. Gudowski, publ. Lex) stwierdza się m.in. że : „Niemożliwość świadczenia, według poglądów przedstawicieli doktryny (m.in. K. Kruczalak, Skutki..., s. 77), powinna być: (….) pierwotna, czyli istniejąca w chwili zawarcia umowy; niemożliwość świadczenia, która zaistniała później, nie skutkuje nieważnością umowy, lecz może uzasadniać odpowiedzialność kontraktową (…)”

Z kolei A. Olejniczak (A. Olejniczak (w:) „Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania” publ. Lex) stwierdza, że : „Natomiast nie można orzec o pierwotnej i obiektywnej niemożliwości świadczenia, gdy dłużnik nie ma rzeczy lub prawa, które są przedmiotem jego zobowiązania, ale takie rzeczy lub prawa istnieją lub mogłyby powstać (…)” .

Z kolei w orzecznictwie zajmuje się następujące stanowisko (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27.09.2016r. w sprawie sygn. akt VI ACa 817/15) :

„W przepisie art. 387 § 1 k.c. chodzi o takie zachowanie się dłużnika, które jest obiektywnie niemożliwe do zrealizowania, a więc, nie tylko przez dłużnika, ale i osoby trzecie. Nadto, niemożliwość ta musi być pierwotna (istniejąca w chwili zawarcia umowy) oraz nieprzemijająca (świadczenie nie jest możliwe do spełnienia w przewidywalnej przyszłości).”

Takie samo stanowisko co do pierwotnej niemożliwości świadczenia, czyli wymogu aby niemożliwość świadczenia jako przesłanka nieważności umowy istniała już w chwili zawierania umowy, wyraziły sady powszechne m.in. w następujących wyrokach : Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrok z dnia 28.04.2016r. I ACa 1146/15, Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrok z dnia 30.04.2014r. sygn.. akt I ACa 300/14, Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrok z dnia 28.03.2013r. sygn.. akt I ACa 1161/12, Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrok z dnia 18.03.2013r. sygn.. akt I ACa 872/12).

Jaki z powyższych wypowiedzi wynika wniosek:

Wniosek jest taki, że umowa jest nieważna (nieważne jest zobowiązanie) tylko wówczas gdy spełnienie świadczenia było niemożliwe w momencie zawierania umowy. To że w momencie, w którym świadczenie powinno być spełnione (w terminie wymagalności zobowiązania) spełnienie tego świadczenia przez dłużnika jest niemożliwe, nie skutkuje tym że umowa (zobowiązanie) jest nieważna.