Zasadą jest, że wydanie wyroku w procesie cywilnym następuje po przeprowadzeniu przez sąd rozprawy.  Przez rozprawę można rozumieć ciąg czynności podejmowanych przed sądem, które mają na celu ustalenie stanu faktycznego mającego znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu pomiędzy stronami. W wielu wypowiedziach można znaleźć stwierdzenie, że rozprawa obejmuje roztrząsanie wyników postępowania dowodowego, ale według mnie taki wyjaśnienie czym jest rozprawa niewiele wnosi, a przede wszystkim w praktyce nie ma czegoś takiego, a co najwyżej można uznać, że „roztrząsanie” postępowania dowodowego to końcowe mowy stron procesu, które odnosząc się do stanu faktycznego wynikającego z przeprowadzonych dowodów przekonują sąd do swoich racji.

Jak wyżej wspomniano wydanie wyroku wymaga uprzedniego przeprowadzanie rozprawy. Ale kodeks postępowania cywilnego przewiduje sytuacje kiedy wyrok jest wydawany bez przeprowadzenia rozprawy. Jednym z takich przypadków jest wydanie wyroku zaocznego (drugim jest wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym). Dalej kilka uwag o wyroku zaocznym.

 
KIEDY SĄD WYDAJE WYROK ZAOCZNY?

Sąd może wydać wyrok zaoczny w następujących przypadkach :

1) gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew i sąd nie wyznaczył terminu rozprawy. Wówczas sąd uznaje za prawdziwe twierdzenia powoda zawarte w pozwie lub innych pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, na którym sąd wydaje wyrok zaoczny. Jeżeli jednak powyższe twierdzenia budzą wątpliwości (wątpliwości co do tego czy są one prawdziwe) albo zostały one przytoczone w celu obejścia prawa, pomimo tego, że pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew sąd nie może wydać wyroku zaocznego.

2) gdy pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew i sąd wyznaczył termin rozprawy, ale pozwany nie stawił się na rozprawę lub wprawdzie stawił się na rozprawę ale nie bierze w niej udziału (milczy co nie jest dobrym pomysłem w procesie). Również wówczas sąd uznaje za prawdziwe twierdzenia powoda zawarte w pozwie lub innych pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed terminem rozprawy. Jeżeli jednak powyższe twierdzenia budzą wątpliwości (wątpliwości co do tego czy są one prawdziwe) albo zostały one przytoczone w celu obejścia prawa, pomimo tego, że pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew sąd nie może wydać wyroku zaocznego. Należy pamiętać, że jeżeli pozwany jest nieobecny na terminie rozprawy sąd nie może wydać wyroku zaocznego również wówczas gdy pozwany zażądał przeprowadzenia rozprawy pod swoją nieobecność lub składał w sprawie wyjaśnienie ustanie lub pisemnie. Jeżeli w sprawie sąd wyznaczył termin rozprawy na tej rozprawie sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe i następnie wydać wyrok zaoczny.

Jak można wywnioskować z powyższego warunkiem niezbędnym do wydania wyroku zaocznego jest skuteczne doręczenie pozwanemu odpisu pozwu. Wydając wyrok zaoczny sąd musi dysponować dowodem doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Jeżeli jednak na dzień rozprawy sąd nie dysponuje tym dowodem to w ciągu dwóch następnych tygodni wydać wyrok zaoczny jeżeli otrzyma dowód doręczenia pozwanemu odpisu pozwu.

ROZSTRZYGNIĘCIE WYROKU ZAOCZNEGO :

Wyrok zaoczny jak to wyrok może zawierać dwa rozstrzygnięcia:

1) może zasądzać dochodzone roszczenie albo
2) może oddalić powództwo. Jeżeli sąd oddalił powództwo (w całości lub w części) wyrok sąd uzasadnia, jeżeli powód zażądał sporządzania uzasadnienia (i doręczenia mu odpisu uzasadnienia). Wniosek o sporządzenie i doręczenie odpisu uzasadnienia powód powinien złożyć z terminie tygodnia od dnia doręczenia uzasadnienia.

Wyrok zaoczny sąd doręcza z urzędu stronom. Jeżeli powód lub pozwany nie jest zastępowany przez zawodowego pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną RP) wraz z doręczeniem wyroku sąd poucza stronę o przysługującej jej środkach zaskarżenia. Pozwanego sąd poucza również o tym, że w sprzeciwie jest zobowiązany podać wszystkie twierdzenia i dowody pod rygorem ich późniejszego pominięcia.

UCHYLENIE WYROKU ZAOCZNEGO Z URZĘDU:

Wyrok zaoczny podlega uchyleniu z urzędu jeżeli po jego wydaniu okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu uprawnionego do reprezentacji i braki te następnie nie zostały uzupełnione sąd. Uchylając wyrok zaoczny sąd wydaje odpowiednie postanowienie.

ZASKARŻENIE WYROKU ZAOCZNEGO:

Środkami zaskarżenia wyroku zaocznego są:

1) sprzeciw od wyrok zaocznego - sprzeciw przysługuje pozwanemu. Sprzeciw wnosi pozwany w terminie dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku zaocznego. W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany jest zobowiązany podać wszystkie twierdzenia i dowody pod rygorem ich późniejszego pominięcia. Termin do wniesienia sprzeciwu wynosi dwa tygodnie od dnia otrzymania przez pozwanego wyroku zaocznego.
2) apelacja – apelacja od wyroku zaocznego przysługuje powodowi. Apelację pozwany wnosi w terminie dwóch tygodni od dnia doręczania mu uzasadnienia wyroku zaocznego, a jeżeli uzasadnienie nie zostało sporządzone od dnia doręczenia mu wyroku zaocznego.


POSTĘPOWANIE PO WNIESIENIU SPRZECIWU :

Jeżeli pozwany wniósł skutecznie sprzeciw od wyroku zaocznego (tzn. sprzeciw nie został odrzucony jako niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, które nie zostały przez pozwanego usunięte) sąd podejmuje następujące czynności;
1) po pierwsze przewodniczący doręcza sprzeciw powodowi;
2) przewodniczące nadaje sprawie dalszy bieg, w tym również podejmuje czynności zmierzające do organizacji postępowania np. zarządzając wymianę pism przygotowawczych pomiędzy stronami lub wyznaczając termin posiedzenia przygotowawczego;
3) na wniosek pozwanego sąd zawiesza nadany wyrokowi zaocznemu rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli wyrok zaoczny został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że niestawiennictwo na rozprawie było niezawinione, a przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołuję wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego. Zawieszając rygor natychmiastowej wykonalności są może zarządzić środki zabezpieczenia;
4) sąd może uchylić rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli pozwany wykaże, że odpis pozwu został mu doręczony na inny adres niż jego aktualny adres zamieszkania (aktualny na chwilę doręczania pozwanemu odpisu pozwu);
5) następnie sąd przeprowadza rozprawę;
6) po rozpatrzeniu sprawy sąd (i) wydaje wyrok, w którym wyrok zaoczny w całości lub w części utrzymuje w mocy albo uchyla wyrok zaoczny i rozstrzyga o żądaniu pozwy albo (ii) odrzuca pozew lub umarza postępowanie;
7) jeżeli pozwany cofnie sprzeciw sąd jeżeli uzna to cofnięcie za dopuszczalne umorzy postępowania wywołane sprzeciwem.


KOSZTY:

Pozwany powinien pamiętać, że nawet jeżeli na skutek wniesienia sprzeciwu wygra sprawę to i tak zostanie obciążony kosztami rozprawy zaocznej i sprzeciwu, chyba że jego niestawiennictwo było niezawinione oraz gdy do akt sprawy nie zostały załączone przed rozprawą wyjaśnienia pozwanego.

 Przedstawione powyzej uregulowania dotyczące wyroku zaocznego są aktualne wg stanu prawnego obowiązującego na dzień 11.11.2021r.